ieh 9 akqUbr dI svyr sI. vfqfvrn qy
pqJV dI ruwq df pRBfv sI. bfhr pfrk ivc ruwKF dy pwqy pIly ho ho JV rhy
sn. myrI pqnI lFj ivc soÌy qy peI sI. keIaF idnF qoN Ausny lFj ivc hI zyrf
lf rwiKaf sI. Auh pOVIaF nhIN cVH Auqwr skdI sI. ies leI Ausny afpxy Auqly
kmry ivc jfxf hI Cwz idwqf sI. hlFik Ausny Auqly kmry ƒ afp hI zYkoryt
kIqf sI. kµDF qy afpxI mrËI df pypr lfieaf sI. afpxI psµd dy mn mrËI dy
mÉmlI prdy lfey sn. iek vDIaf bYWz ilaFdf sI. pridaF nfl mYc krdf Ausdf
hYz borz psµd kIqf sI. hYz borz ijs ivc ryzIE vI sI, KUbsUrq alfrm klfk
aqy buwk ÈYlÌ vI. Auh sB kuJ Cwz ky hyTF lFj ivc af geI sI. Ausƒ ieQy kuJ
rfhq mihsUs huµdI sI. vwzf kmrf ijsdIaF sfhmxy dIaF iKVkIaF ivc dI dUr
qIkr PYilaf pfrk idKfeI idµdf sI, sVk qoN lµGdy lok qy kfrF idKfeI dyNdIaF
sn. ipCly drvfËy aqy qfkIaF ivc dI bYk gfrzn dyK skdI sI. Auh Auqly kmry
ivclI iekwlqf qoN Gbrf rhI sI. AusdI izg rhI ishq AusdI mfnisk pryÈfnI df
muK kfrn sI. Ausdy ÌyÌiVaF dI sfh Auqpfdn krn dI ÈkqI hOlI hOlI GtdI jf
rhI sI. afksIjn vflf sYlµzr Ausdy kol ipaf sI. Auh jdoN vI sfh lYx ivc
aOiKafeI mihsUs krdI, sYlµzr dI vrqoN kr lYNdI. pihlF ies sYlµzr dI vrqoN
kdI kdI huµdI sI. hux qy ieAuN lgdf sI, ijvyN Auh ies sYlµzr qoN ibnF sfh
hI nhIN lY skdI. ijhVy AusdI Ébr lYx afAuNdy, AunHF nfl Auh hOlI hOlI gwlF
krdI. ajy vI gwlF ivc koeI AudfsI nhIN sI. Auh Ausy qrF afdyÈ idµdI, vIƒ
leI cfh ilafE, hnI leI iewk pYWg bxf idE, kirÈnf rotI Kf ky jfeIN.
***
mYN rfq zIAUtI qy sF, Auh kwl mYƒ kih rhI sI ik mYN awj rfq kµm qy nf
jfvF. pr Auh qy AudoN
dI jdoN df myrf qy Ausdf nfqf juiVaf sI, jdoN vI mYN kµm qy jfx lgdf,
ievyN hI kihµdI clI af rhI sI. ipCly sfl qoN mYN EvrtfeIm krnf Cwz idwqf
sI. isrÌ zIAUtI df pUrf tfeIm kµm krdf sF. pr Ausƒ ieh vI psµd nhIN sI.
Auh cfhuµdI sI, mYN Gr rhF, sohxy kwpVy pfvF, ikqy Guµmx jfeIey, myrI koeI
ikqfb Cpy, ijs nfl Auh lokF ivc bVy mfx nfl gwlF kr sky. mYN Ausƒ hsdf sF,
ik lokF dIaF qIvIaF qF ies gloN aOKIaF hn ik AunHF dy pqI inkµmy hn, Gr
rµnF kol bYTy rihµdy hn, kuJ Kwt kmf ky nhIN ilafAuNdy. myrI pqnI ies gloN
aOKI hY ik Ausdf pqI ieqnf kµm ikAuN krdf hY. ieµny pYsy kI krny hn, jd
Krcx df smf nhIN kwZxf. zirµks vfsqy islvr df sYt ilaFdf hY, bYT ky Aus
ivc pIE vI. mYN keI vfr socdf, ik iemiqhfnF ivcoN qF iesny bVy vDIaf nµbr
ley hn, pr pqf nhIN ik hom ieknfimks ikAuN iesdI smJ ivc nhIN afAuNdI. kµm
nf krFgy qF ÉrId Èkq ikQoN pYdf hoeygI. pr Auh iesƒ smJxf nhIN cfhuµdI sI.
mYN lgfqfr kµm qy jFdf irhf, Auh myry jfx dy ipwCoN hI myrI vfpsI dI AuzIk
krn lwg pYNdI. keI vfr Auh sfrI rfq awKF ivc guËfr idµdI. jdoN mYN svyry
afAuNdf, Auh iÌr sON jFdI. ieAuN lgdf ik hux Ausƒ cYn af igaf hY. hux Auh
byÉqr ho geI hY. jy mYN rqI vI pwCV jFdf, gwzIaF bwsF dy kµm hn, pwCiVaF
vI jf skdf sI, Auh bycYn ho jFdI. Auh bfhrly drvfËy kol sB qoN hyTlI pOVI
qy bYT ky AuzIk krdI. dÌqr ƒ tYlIÌon krdI, puwCdI, ikµny vjy zIAUtI Éqm
kIqI hY? Gr afAuNdf qF suK df sfh lYNdI. kihµdI, mYƒ qy iÌkr hI pY igaf
sI, ikqy koeI aYksIzYNt nf ho igaf hovy. jy ikqy quhfƒ kuC ho jfey qF asIN
mfvF DIaF kI krFgIaF.
10 akqUbr ƒ svyry Gr afieaf, qF Èrn ny dwisaf, ik aFtI sfrI rfq nhIN
suwqy. mYƒ vI afpxy kol hI pYx leI ikhf. sfrI rfq hI gwlF krdy rhy hn. rfq
dy AunINdry kfrn Èrn dIaF awKF imtdIaF jf rhIaF sn. mYN Ausƒ ikhf ik qUµ
Auqy afpxy kmry ivc jf ky sON jfh, mYN ies kol bYTdf hF. pr Auh AuQy hI
kfrpYt qy rËfeI lY ky lµmI pY geI. mfnisk aqy srIrk Qkfvt nfl CyqIN hI
nINdr dIaF bfhF ivc lpytI geI. mYN afpxI pqnI dy srIr ƒ Guwitaf, nwipaf.
grm pfxI ivc iBAuN aqy ncoV ky qOlIaf ilaFdf aqy Ausdy srIr ƒ tfvl bfQ
idwqf. kpVy bdln ivc AusdI shfieqf kIqI. Ausny afpxf isr kµGI nfl vfihaf.
itÈU lY ky aYnkF dy ÈIsy sfÌ kIqy aqy mµg kIqI ik mYN Aus leI cfh ilafvF.
mYN AuWT ky ikcn ivc igaf qF dyiKaf, ik duwD nhIN hY. ienHF kuVIaF Èfm
dwisaf vI nf, nhIN qy mYN afAuNdf hoieaf leI afAuNdf. kl aYqvfr sI. imlx
vfly lok vDyry afAuNdy rhy. mYN afiKaf ik mYN bfËfroN jf ky lY afAuNdf hF.
kihµdI, nhIN qusIN ikqy nhIN jfxf, mYƒ awj hspqfl phuµcf idE. buDvfr 12
akqUbr ƒ AusdI pihlF hI aYpoieµtmYNt insicq sI. mYN ikhf, pryÈfn nf ho, 12
ƒ jfxf hI hY. kihx lwgI, nhIN, mYN awj hI jfxf hY. mYN ikhf ik ajy bVf
suvÉqf hY. mYN 9 vjy zfktr ƒ tYlIÌon krFgf. iPr cwlFgy. ieµny ƒ mnjIq jOhl
af geI. myrI pqnI mnjIq hurF ƒ bVy ipafr nfl imldI juldI sI. AunHF df Gr
sVk qoN pfr bVf nyVy sI. Auh myrI pqnI dI iek hor shylI gurpfl dI nxfn sI.
gurpfl myrI pqnI dI bVI gUhVI shylI sI. iswDy qy sfdf suBf dI suihrd
iesqrI. lµmy smy dI bImfrI ivc Auh sdf myrI pqnI dI shfieqf krdI rhI. jdoN
afAuNdI, anykF kµmF ivc hwQ vtfAuNdI. myrI pqnI vI Ausƒ BYxF vFg smJdI.
gurpfl dI CotI DI myrI DI dI klfs ÌYlo sI. dono afpxIaF DIaF ƒ skUl Cwzx
jFdIaF sn. AuQy hI dohF dI mulfkfq ÈurU hoeI sI jo iPr dosqI ivc bdl geI.
myrI DI qy gurpfl dI DI dono shylIaF sn. gurpfl dIaf do DIaF sn. vwzI DI
juafn ho rhI sI. ‘‘mYN qF iesdf CyqIN ivafh kr dyxf hY’’ Auh aksr kihµdI.
Auh afly duafly kuVIaF dy lv aÌyarj aqy afpxI mrËI nfl ivafh krf lYx dIaF
ÉbrF qoN qrwBk rhI sI. ijµnI dyr Ausdy kyvl do DIaF hI rhIaF, Auh Audfs
aqy nIm jfn ijhI bxI rhI. myrI pqnI roË prmfqmf awgy ardfs krdI ik ‘‘hy
eIÈvr, gurpfl dy Gr lVkf idh’’ Auh gurpfl ƒ vI hOslf idµdI , ‘‘qUµ ikhVI
vwzI Aumr dI ho geI eyN. jvfn jhfn eyN, qyry ËrUr lVkf hovygf’’. jdoN
Ausdy Gr iewk lVky ny jnm ilaf. myrI pqnI bVI KuÈ hoeI. pr AudoN qIkr myrI
pqnI srIrk qOr qy ies avsQf ivc nf rhI ik Auh Ausdy Gr jf ky Ausdy puwqr ƒ
dyK sky. afpxy Gr Auh Ausƒ ies leI nhIN bulfAuxf cfhuµdI sI. ik iewk mfsUm
ijµd qy bImfrI df koeI pRCfvF nf pY jfey. gurpfl jdoN vI sfzy Gr afAuNdI.
AudoN hI kihµdI, ‘‘BYx jI ieh quhfzIaF ardfsF sdky hI mYƒ puwqr dI dfq
imlI hY’’.
mnjIq df pqI ipwCy ijhy hI hfrt Ìyl ho jfx nfl svrgvfs ho cuwkf sI. Auh
isafsI qOr qy cyqµn, sUJvfn aqy sµjIdf ivakqI sI. idl df mrIË hox kfrn Auh
vDyrf smf Gr hI guËfrdf sI. Gr hI iewk idn jdoN Gr koeI nhIN sI, Ausƒ
qklIÌ mihsUs hoeI. Auh Ìrµt zor Kohl ky srdl qy bYT igaf. iewk lµGdy
ivakqI ƒ Aus ieÈfry nfl kol bulfieaf aqy hOlI ijhy ikhf, ik Auh sfhmxy Gr
df drvfËf KVkf ky iksy ƒ bulf dyvy. Ausdy drvfËf KVkfAux qy gurpfl bfhr
afeI. Ausny Ausƒ kol bulf ky aYNbUlYNs ƒ Pon krn leI ikhf. aYNbUlYNs afeI
aqy Auh Ausƒ lY ky hspqfl vwl ƒ cwlI. pr rsqy ivc hI Ausdy suafs pUry ho
gey.
mnjIq ihµdosqfn geI hoeI sI. afpxy mrhUm pqI dI ËmIn jfiedfd dy pRbµD leI.
Auh iewk do idn hI hoey vfps afeI sI. Ausƒ gurpfl qoN myrI pqnI dI nfËk
avsQf df pqf lwgf qF Auh Aus svyr pihlI Ìursq ivc hI Ausƒ imlx af geI.
myrf iÉafl hY, ik myrI pqnI bfry kuJ idn pihlF qoN hI jdoN ik Auh hspqfl
qoN vfps afeI sI. AusdIaF shylIaF ƒ ieh gwl Bfsr geI sI, ik iesny iËafdf
idn nhIN kwZxy. hrbµs igwl (jo ik iksy hspqfl ivc stfÌ nrs sI) ny qF mYƒ
iewk pfsy iljf ky ieh ikhf vI ik zfktrF ny iesƒ Gr ikvyN Byj idwqf. quhfƒ
AunHF kuJ nhIN dwisaf. pr mYƒ zfktrF ny AudoN qIkr kuJ nhIN sI disaf.
mnjIq dy afey qy mYN afpxI pqnI ƒ ikhf ik ieh qyry kol bYTxgy, mYN jf ky
duwD lY afAuNdf hF. mnjIq kihx lwgI, qusIN nf jfE, mYN GroN duwD ilaf
idµdI hF. mnjIq dy jfx qoN bfad myrI pqnI ny mYƒ disaf ik Ausny hspqfl nfl
lY jfx vflf sfmfn Èrn qoN rfq hI pYk krvf ilaf hY. iPr Ausny ikhf ik bwcI
ƒ imlx vflf bwicaF df alfAuNs Auh keIaF hÌiqaF qoN nhIN lY skI. Ausny
alfAuNs vfly aqy mYƒ AunHF ƒ lY skx dI aQfrtI dy kfÊËF qy dsKq kr idwqy qy
ieh vI afiKaf ik iksy hor kfÊË qy dsÉq krvfAuxy hn qF Auh vI krvf lE. ieh
alfmqF mYƒ pryÈfn krn leI kfÌI sn.
8[25 qy roË vFg sfzI DI skUl jfx leI iqafr ho geI. Ausny jfx qoN pihlF mF
ƒ Guwt ky jwÌI pfeI aqy ipafr jqfieaf. mF ny vI Ausƒ ipafr kIqf aqy dws
idwqf ik mYN hspqfl jf rhI hF, ieh vI ikhf ik ipwCoN afpxy zYzI ƒ qµg nhIN
krnf, hspqfl afAux dI loV nhIN. mYN AuQy vDyry idn nhIN rihxf. DI bfeI
bfeI kihky skUl clI geI.
mnjIq Gr geI qF drvfËf bµd sI. AusdI DI bfhr jfx lwgI Gr dI cfbI nfl hI lY
geI sI. Auh gurpfl ky Gr geI. Ausny cfh bxf ky idwqI, jo Auh lY ky sfzy Gr
afeI. asIN iqµnF iewk iewk kwp pIqf.
9 vj cuwky sn. myrI pqnI df iDafn hspqfl ivc hI sI. Ausny mYƒ zfktr ƒ
tYlIÌon krn leI ikhf. mYN hspqfl dI rIsYpÈn zYsk qy nµbr imlfieaf. AuQy
bYTI rIsYpÈinst ny zfktr df blIp nµbr idwqf. zfktr iswDf hI iml igaf.
Ausny ikhf ik PorI qOr qy aYmrjYNsI ivc lY afE. mYN AuQy imlFgf.
Ìon krn qy pqf lwgf ik aYNbUÜYNs jldI nhIN af skygI. mYN afpxy dosq
rfijµdr ƒ Ìon kIqf. rfijµdr qy AusdI pqnI nIqf sdf hI hr duK suK ivc sfzf
sfQ idµdy sn, rfijµdr qy AusdI pqnI nIqf Ausy vyly hI phuµc gey. AunHF ny
kfr dI QF vYn ilaFdI. jo Ausny huxy ijhy hI ÉrIdI sI. apµg bwicaF ƒ GrF
qoN skUl iljfx qy ilafAux vfsqy. ijs leI imAuNspl kmytI dy isiKaf ivBfg ny
Ausƒ kµtrYkt idwqf hoieaf sI. ies vYn dy ipCy ilPt vI sI ijs rfhIN kursI
jF vIHl cyar cVHfeI jf skdI sI. pr myrI pqnI soÌy qoN AuWT ky afp vYn qwk
clI geI. mYN qy nIqf ny Ausƒ shfrf idwqf. Ausny iek vfr hsrq BrIaF nËrF
nfl Gr vwl BON ky dyiKaf. mYN vI vYn ivc Ausdy kol bYT igaf aqy vYn hspqfl
vwl rvfnf ho geI.
hspqfl phuµcx qy rfijµdr vHIl cyar lY afieaf. AuhI ibTf ky aYmrjYNsI vfrz
dy aµdr lY ky igaf. nIqf ny pRkfÈ df hQlf sfmfn PV ilaf. nrs ny pihlF
pRkfÈ ƒ cyar qoN AuTf ky mµjy qy pfieaf. iPr zfktr ƒ blIp kIqf. pRkfÈ ƒ
iPr afksIËn dI loV mihsUs hoeI. jo nrs ny prdfn kIqI. rfijµdr aqy nIqf ƒ
koeI hor ËrUrI kµm sI, Auh afigaf lY ky cly gey. prkfÈ cuwp cfp awKF bµd
krI afksIËn lYNdI rhI. zfktr ny af ky cYk kIqf. aYksry ilaf, blwz prYÈr
dyiKaf. ijvyN ik ipCly keIaF mhIinaF qoN huµdf cilaf af irhf sI. zfktr ny
mYƒ ikhf ik mYN vI jf skdf hF. iesƒ Ausy vfrz ivc ijwQy ieh pihlF sI
iljfieaf jfeygf. myrI pqnI vI kihx lwgI. ‘‘ÈmÈyr hux do vj gey hn, qusIN
rfq dy AunINdry ho, hux jf ky afrfm kro, kl svyry afieE. mYN quhfƒ vI duwK
dy rhI hF, mYN vDyry smf ieAuN nhIN rihxf’’. ieh vfrz bI sI. pihlI mµiËl
qy ijwQy Ausƒ riKaf igaf sI. pOVIaF cVHidaF hI Kwby pfsy iewk kmrf zfktrF
qy nrsF df sI, iewk isstr df, iewk kmry ivc stor qy iewk ivc ikcn. hfl ivc
vVn qoN pihlF Cotf ijhf kfrIzor. ijsdy doNh pfsIN Coty Coty do kmry,
iekwly iekwly mrIËF leI. Èfied AunHF sµjIdf mrIËF leI ijnHF dy bcx dI afs
Gwt hovy aqy ijnHF qy koeI ielfj asr nf kr irhf hovy. pqnI ienHF ivcoN
swjy pfsy vwl dy kmry ivc rwKI geI. hfl ƒ lµG ky awgy iek hor zfromItrI
afAuNdI sI aqy AusqoN awgy mrIËF leI lFj, ijsdIaF bfrIaF sVk vwl KulHdIaF
sn. iewk pfsy mrIËF dI vrqoN leI tYlIÌon sI. bfrIaF ivc dI sfhmxy zfktrF
dy kvftrË, aqy AunHF dy ipCvfVy aµzrgrfAUNz rylvy dI sYNtrl lfeIn dI ptVI
ijsqy lµGdIaF gwzIaF nËrIN pYNdIaF sn. mµijaF qy pY pY ky Qwk gey mrIË GVI
pl qbdIlI leI ies lFj ivc af ky bfhrlI dunIaf dI Jlk dyK lYNdy sn.
prkfÈ pihlF vI julfeI ivc ies vfrz ivc af cuwkI sI. AudoN iesdI cYk awp
qoN pqf cilaf sI ik ijhVI duafeI zfktr iesƒ dy rhy sn, Aus nfl ies aµdr tI
bI aYktIvyt ho geI hY. prkfÈ ny ieh smiJaf ik Aus ƒ isrÌ tI bI hY. aqy Auh
ÉuÈ sI ik tI bI df ielfj qF ho jfeygf. pr Auh Buwl geI sI ik tI bI qF
AusdI aslI bImfrI dy ielfvf Ausdy pwly pY geI hY.
sµn 1988 dy mwD ivc myrI pqnI dy Brf zfktr nrµjx Zflf aqy zfktr pvn isµgl
jrmnI iewk kfnÌrµs atYNz krn qoN bfad kYnyzf vfps jFdy hoey sfzy kol Tihry
sn. asIN AudoN afpxy Auprly kmiraF dIaF icmnIaF kwZvf ky AuQy vfrzrob iÌwt
krvfx dy afhr ivwc sF. Auqly kmry iesqymfl nhIN kIqy jf skdy sn. dohF
mihmfnF ƒ hyTF lFj ivc hI sOxf ipaf sI. AunHIN idnI prkfÈ dI ijhVI mYzIkl
cYikµg kdI kdI huµdI sI hux Auh CyqIN CyqIN aqy vDyry hox lwg peI sI.
acfnk hI iksy smy Ausdf sfh rukx lwg pYNdf sI. asIN iksy vyly AusdI ipwT
qy hOlI hOlI muwkIaF mfr, kdI pfxI df glfs dyh, sfh dy nfrml hox leI
Auprflf krdy. iek vfr vDyry qklIÌ hox qy gvFZIaF dI kfr qy hspqfl vI
phuµcy. pr AuQy phuµcx qoN pihlF pihlF hI Auh nfrml ho geI. sfzIaF PYimlI
zfktrË sdf ieho kihµdIaF, pRkfÈ, qyry tYstF ivc kuC nhIN af irhf. qYƒ koeI
qklIÌ nhIN, isrÌ qyry mn dI avsQf TIk nhIN. qyry idl ivc koeI vydnf hY jo
qUµ dsdI nhI. prkfÈ ny kihxf, ik qklIÌ mfnisk nhIN srIrk hY. myry kol
sohxf Gr hY, myrf pqI kmfAU qy lfeIk hY. myrI iek suµdr bwcI hY. myrf pykf
pirvfr KFdy pINdy lok hn. drd qF myry ÌyÌiVaF dy hyT huµdI hY. zfktr
ijhVIaF duafeIaF idµdy, Ausdf koeI asr nf huµdf. zfktr Zflf aqy zfktr
isµgl dy afieaF AunHF dI mOjUdgI ivc hI Ausƒ iPr aijhI qklIÌ ho geI.
pOVIaF AuqrdI df sfh ruk igaf. Auh hyTF phuµcx qwk byhfl ho geI. zfktr
Zflf aqy zfktr isµgl dohF hfrt ivigafnIaF ny iKafl kIqf ik Èfied Ausdf idl
lµbf (Heart Enlarge) ho igaf hY. AunHF ny mÈvrf idwqf ik ÌYimlI zfktrF ƒ
afKo ik Auh iesdI cYk awp krvf ky dyx. sfzy kihx qy ÌYimlI zfktr ny hspqfl
ivc smf lY idwqf. zfktrF ny Ausdf inrIKx kIqf.
ies hspqfl qoN prkfÈ ƒ bVI alrjI sI. Auh ies hspqfl ivc pihlF vI dfKl hoeI
sI. 1985 ivc jdoN Ausdf Kfxf srIr aµdr lY jfx vflI nflI arQfq ÌUz pfeIp
ivc nuks pY igaf sI. Kfxf rfh ivc hI ruk jFdf sI. pfxI pI ky jF smf pf ky
lµGdf. zfktrF ny apRyÈn krn leI qjvIË kIqf. prkfÈ ƒ apryÈn qoN vI alrjI
sI. pr apRyÈn qoN ibnf koeI hor cfrf nf dyK ky Auh sihmq ho geI. ieh
hspqfl post grYjUeyt mYzIkl ienstIcIAUt nfl sbµDq sI. zfktrF nfl hmyÈf hI
aksr stUzYNt jF rYjIzYNsI krdy zfktr huµdy sn. keI vfr Auh anfVI stUzYNt
zfktr hI apryÈn afd krn dy qjrby krdy aqy keI vfr Auh nf-qjrbykfr ivakqI
Auh kµm ieµnI inpuµnqf nfl nf inBf skdy ijµnf ik keI sflF df qjrbf rKx
vfly zfktr. nqIjf mrIË ƒ Bugqxf pYNdf.
pr nvyN zfktr vI iksy mrIË qy qjrbf krn qoN ibnf ikvyN isKÈq ho skdy sn.
so ienHF apRyÈnF ƒ suriÉaq qrIky nfl krn leI isvfey sfvDfnI vrqx qoN hor
koeI sfDn nhI sI. aqy myrf iKafl hY ik iencfrj zfktr hmyÈf hI ies gl df
iDafn rKdy hoxy hn, afKrkfr ieh iÈÌf Éfnf sI iËbfh Kfnf qF nhIN.
prkfÈ apRyÈn qoN AuNJ hI BY KFdI sI. asIN vI Ausƒ smJfieaf ik ieh sfDfrn
ijhI gl hY. qYƒ kuJ nhIN hox lwgf sgoN qUµ TIk ho jfeyNgI. pr Ausdf vihm
kfiem irhf. Ausny apRyÈn qoN pihlF sB vfkÌF dosqF ƒ tYlIÌon kIqy. apRyÈn
dy dOrfn AusdI PUz pfeIp ƒ bfeI pfs krky plfsitk dI nvIN ÌUz pfeIp pfeI
geI. kfÌI idn Ausƒ ËÉmF dI qklIÌ rhI. jdoN ku Auh qklIÌ htI Auh ÌUz pfeIp
lIk krn lwg peI aqy AusdI smwisaf iPr KVI ho geI. AunHIN idnIN AusdI BqIjI
sonIaf kYnyzf qoN afeI hoeI sI. kuJ idnF bfad prkfÈ vI, AUÈmf aqy sonIaf
nfl kYnyzf cly geI, qF ik rIlYks ho sky. Ausdy BqIjy sYm df ivafh vI sI.
kYnyzf Auh KUb ÉuÈ rhI. nvµbr ivc mYN vI igaf. jd vfps afey qF AusdI qklIÌ
vD cuwkI sI. iPr hspqfl dy nf-psµd cwkr aqy zfktrF dy muafieny. knsltYNt
zfktr ny qjvIË kIqf ik iewk hor apRyÈn kIqf jfvy. plfsitk dI ÌUz pfeIp
kwZky purfxI PUz pfeIp murµmq krky pfeI jfvy. iewk rYjIzYNsI kr rhy
muslmfn zfktr ny pRÈn kIqf ik pihlI vfr hI murµmq krky ikAuN nf pfeI geI?
knsltYNt ny nrmI nfl Ausƒ iJVk idwqf. pr prkfÈ dy mn aµdr ieh gl bih geI
ik ieh Ausdf ielfj Gwt aqy qjrby vDyry krdy hn. iPr purfxI ÌUz pfeIp pf
idwqI geI.
1986 ivc prkfÈ ieµzIaf geI. Ausny idwlI iewk ÌlYWt KrIdx leI pyÈgI idwqI
hoeI sI, AusdI bfkI dI rkm dy ky kbËf lYx leI. idwlI qoN vfps af ky izgdI
ishq ƒ sfhmxy rwKdy hoey Ausny idwlI vflf ÌlYt vyc dyx dy ierfdy df prgtf
kIqf. mYN afp vI 1986 ivc ieµzIaf igaf. afpxy iewk imqwr nfl mÈvrf kIqf.
Ausƒ disaf ik inkt BivKq ivc sfzy leI Bfrq af ky rihxf sµBv nhIN idKfeI
idµdf. Ausny slfh idwqI ik jy qusIN afp nhIN rihxf qF ÌlYt vyc idE. ikrfey
`qy dyx nfl anykF Jµjt KVy hoxgy. mYN Ausƒ koeI Xog gfhk lwBx leI kih
afieaf. 1987 ivc asIN iPr knyzf sonIaf dy ivafh qy gey. vfpsI qy asIN vYn
rfhIN torµto afey. hÌqf torµto dy afly duafly Guµmdy rhy. ieµglYNz vfps
afey qf idwlI qoN Ìon afieaf hoieaf sI, ik jy qusIN ÌlYt vycxf hY qF prkfÈ
ƒ Byj idE, gfhk hY. prkfÈ ƒ vI nf jgfh psµd sI, nf idwlI . hF Ausƒ cMzIgVH
ËrUr psµd sI. 7 sfl pihlF jd ÌlYt leI aplfeI kIqf sI. AudoN Ausdf
ihµdosqfn jf ky rihx df ivcfr bxdf sI. pr hux Ausdf mn bdl cuwkf sI. Auh
ihµdosqfn jf ky nhIN rihxf cfhuµdI sI. ivÈyÈ krky 1984 qoN AupjI pµjfb dI
siQqI qoN bfad anykF mnF ivc pirvrqn afieaf. idwlI dy ÌlYt dI ÉrId vI
i˵dgI ivc kIqy keI ÊYr ËrUrI kµmF ivcoN iewk sI. prkfÈ ny muwl qfrn dOrfn
iqµn hËfr zflr afpxy knyzf ivcly BrfvF qoN ilaf sI. Ausdy idmfÊ ivc sdf
ies rkm dI vfpsI df iÉafl Guµmdf rihµdf sI. ‘irÈqydfrF ivckfr ihsfb ikqfb
inbVdf hI cµgf huµdf hY’ Auh kihµdI. so ÌlYt dI afÌr afeI qy Auh qy AUÈmf
ÌorI qOr qy idwlI clIaF geIaF. pµjfb dy hflfqy bVy Érfb sn. mYN nhIN sI
cfhuµdf ik prkfÈ qy AUÈmf jfx, pr mYN ieh vI jfxdf sF ik myry iewk imwqr
dy AuQy huµdy hoey ienHF ƒ koeI qklIÌ nhI hox lwgI. iPr vI jdoN qIkr Auh
vfps nf af geIaF mYƒ icµqf hI rhI. by iDafnI hox kfrn mYQoN dÌqr dy kµm
ivc vI kuJ ÊlqIaF hoeIaF. ÌlYt vyc ky jd prkfÈ ny mYƒ Pon kIqf ik rkm iml
geI hY. mYN Aus ƒ ikhf ik ieh rkm qyrI hY, qUµ iesƒ ijvyN mrËI Érc kr. Auh
qy AUÈmf hvfeI jhfË rfhIN rfjf sFsI (aµimRqsr) geIaF. Ausdy Brf Bjn hurIN
AuQy AunHF ƒ kfr ivc lYx afey hoey sn. AunHF dy nfl hvfeI awzy qoN pulIs
dI iewk jIp vI AunHF dI riKaf leI geI. myry idwlI dy imwqr ny Aus iËly dy
aYs[ pI[ ƒ ienHF dI surKÈf leI Ìon kr idwqf sI. prkfÈ sfrI rkm AuNJ hI
afpxy Joly ivc pf ky nfl hI ipµz lY geI. AuQoN Ausny afpxy BrfvF nfl knyzf
Pon qy gl krky AunHF qoN leI rkm ipqf ƒ BfrqI krµsI ivc dy idwqI. afp vI
Ausny sPr dOrfn 35 hËfr rupey Ércy. kuJ kwpiVaF qy kuJ lYx dyx qy. bfkI dI
rkm dI sµBfl vI kIqI. zlhOËI df sYr spftf vI kIqf. Ausny sfrf ihsfb ikqfb
ilKqI rUp ivc bfkfiedf riKaf. ieh ilKq myry kol ajy vI sµBflI peI hY.
idwlI Ausny zfktr jugl ikÈor dy hoimEpYiQk kilink ivc afpxI cYk awp vI
krvfeI aqy dvfeI vI leI. vfpsI qy AusdI qbIaq iPr Érfb ho geI.
mfrc 1988 ivc AuqlI mµËl dy dohF vwizaF kmiraF dIaF icmnIaF kZvf idwqIaF
qy iPitz vfrz robj df kµm ÈurU ho igaf. Auqly kmiraF df Gwtf imwtI, lkwV
bUrf, sfry Gr ivc iKlfrf ipaf hoieaf sI. ijhVy kfrIgr kµm krdy sn, Auh
iewk idn af ky kµm kr jFdy iPr keI keI idn nf vVdy. dr asl ieh lok keIaF
QfvF qy kµm ivwZ lYNdy aqy hr QF QoVHf QoVHf cflU rKdy. ieh AunHF dI loV
sI jF kµm krn df stfeIl, ieh qF AuhI jfnx pr kµm krvfAux vfly ƒ duKI hoxf
pYNdf sI. Gr ivc Gwty imwtI krky mYƒ vI asQmy df atYk ho igaf. 19 mfrc qoN
myrI rItfiermYNt ÈurU hoeI. BfvyN mYƒ agFh kµm jfrI rKx leI pµj sfl leI
hor afigaf iml geI sI pr mYƒ myrI grYcUietI dI iekwTI rkm dy idwqI geI.
prkfÈ ies gl qy Ëor dy rhI sI ik asIN sfry Gr ƒ zbl glyËz krvf leIey. myrf
ivcfr sI ik sfry Gr dI lwkV TIk krvf leI jfvy. Gr dIaF iKVkIaF afid purfxy
stfeIl ivc aloikk sn. AunHF ƒ kfiem rihx idwqf jfvy. mYN ieh vI cfhuµdf sF
ik ies rkm ivcoN Gr dI mortgyË df bkfieaf dy idwqf jfvy aqy Gr mortgyj
mukq krvf ilaf jfvy. qF ik iPr bfkI kµµmF ivc mflI qOr qy hwQ suKflf rhy.
pr prkfÈ afpxy ierfdy qy dirV sI. pihlF iewk kµpxI nfl gwl bfq kIqI geI.
AunHF 6 hÌqy bfad zIpoiËt vfps kr idwqf. iPr pIarlYs ivµzoË vfilaF nfl gl
bfq isry cVH geI. AuDr vfrz robj df kµm cl irhf sI, iewDr zbl glyi˵g df
kµm vI ÈurU ho igaf. mYN asQmy nfl qµg ho irhf sF. prkfÈ vI iZwlI sI. pr
iPr vI qkVy rhy. zbl glyi˵g ho geI, vfrz rob vI iÌwt ho gey. sfry Gr ƒ
aµdroN bfhroN pyNt kr ilaf. nvF pypr lf ilaf. vDIaf kfrpYt qy Aus nfl mYc
krdy vYlvt dy nvyN KUbsUrq prdy vI lY aFdy gey. ietflIan ÌrnIcr, zfeIinµg
sYt afd vI ÉrIidaf igaf. Gr ivc ijAuN hI koeI nvIN cIË afAuNdI, prkfÈ df
ichrf iKV jFdf. mYƒ vI suµdr Gr dyK ky afnµd afAuNdf. prkfÈ dy suhj svfd
qy rÈk vI. asIN kdI kdI Gr ivc jdoN smf imldf, dono bYT ky zirµks lYNdy,
rwb df Èukr krdy. mYN vI socdf, kuJ sfl hor hn, iPr styt ipnÈn vI ho jfxI
hY. AUÈmf hfeI skUl dI pVHfeI mukf lvygI. jy XUnIvristI clI geI qF TIk hY,
nhIN qy iesdf ivafh kr idaFgy. prkfÈ vycy ÌlYt dI rkm iÌksz zIpoiËt ivc
jmHf krvf afeI sI. sfl do sfl ipCoN ieµzIaf jfieaf krFgy. Aus rkm df sUd
lY ky sYr spfty kiraf krFgy. agly sfl kwulU mnflI jfvFgy. ies qrF AuDyV
bux krdy BivÉq bfry keI nkÈy AulIkdy rihµdy. AUÈmf ƒ kihµdy, jdoN qUµ solF
sfl dI ho geI aqy zrfeIivµg df lfiesYNs lY ilaf. qYƒ qyrI brQ-zy qy nvIN
kfr prYËYNt ivc idaFgy. AUÈmf ny kihxf, zYzI, qusIN kfr ƒ pypr ivc rYp
ikvyN krogy. mYN kihxf, cfbI rYp kr idaFgy. kdI Bfpf jI dIaF ishq dIaf
gwlF. kdI prkfÈ ny afpxy Coty Brf nirµdr bfry socxf ik jy Auh afpxI pqnI
qivµdr nfl iPr afpxy sbµD TIk kr lvy qF pirvfr ikµnf suKI ho jfey. kdI Gr
dIaf hor CotIaF CotIaF gwlF, Coty Coty iÌkr, CotIaF CotIaF KuÈIaF, shylIaF
dIaF gwlF, sfihqkfrF dIaF gwlF, sfihqk ikrqF qy itpxIaF. kdI Gr dy ipCly
gfrzn ivc ikafrIaF bxf rhI hY. kdI koeI vyl ruwK qy cVHf rhI hY. kdI
aµdrly plFtF ƒ duwD nfl Do rhI hY. Ausƒ gfrzinµg df ÈOk sI aqy Gr df aflf
duaflf sfÌ suQrf rwKx df vI. afpxI ishq nfloN myrI ishq df vDyry iPkr sI.
crnjIq puryvfl nfl slfh krky AunHF ny mYƒ iewk dysI zfktr ikXUmI dy vI
Byijaf. iek vfr afp nfl geI. afp afpxy hspqfl vI jFdI rhI. mYN qF do hÌqy
bfad iÈvcrn aqy Dilµdr igl hurF dI ieµzIaf qoN ilaFdI dvfeI nfl TIk ho
igaf.
mfrc df mhInf prkfÈ dI cYk awp huµdI rhI. aprYl ivc Ausƒ ijs zfktr df Éq
afieaf. Auh zfktr ieµglYNz dy mµny pRmµny lµg spYÈilst sn. dsµbr ivc AunHF
iesdI lµg ibafspI kIqI. AuNJ AunHF pihlF hI dws idwqf, ik iesƒ ‘Pfiebroiss
aYlvylfiets’ hY aqy ieh lf ielfj mrË hY. BfvyN mYzIkl sfieµs ny bhuq AunqI
kIqI hY pr ies bImfrI df ielfj ajy koeI nhIN hY, pr iPr vI Xqn krky dyKdy
hF. lµg ibafspI Auh ies leI krnf cfhuµdy sn ik afpxy kwZy nqIjy dI qsdIk
kr lYx. AunHF idnF ivc AuQy iewk ihµdosqfnI zfktr vI sI ijsny iewk dysI
nusKf vI dwisaf. lµg ibafspI dy nqIjy ny ies gl dI qsdIk kr idwqI ik vfkeI
ieho mrË hY. prkfÈ dI qklIP idno idn vDdI jf rhI sI. zfktr ny dvfeI ÈurU
krn qoN pihlF sfƒ bulfieaf aqy sYkµz AupInIan leI iek hor zfktr ƒ vI. AuQy
zfktr ny spÈt ÈbdF ivc dws idwqf, ‘ik vrqmfn dÈf bVI icµqfjnk hY. mrIË vwD
qoN vwD iewk sfl hor kwZygf. dUsrI dvfeI vI koeI XkInI nhIN, Ausdy sfeIz
eIÌYkt vI nuksfn phuµcf skdy hn, pr Èfied Aus nfl bcf ho jfey. Auh duafeI
quhfzI sihmqI nfl idwqI jf skdI hY. sfzy kol sihmq hox qoN ibnf hor koeI
cfrf vI nhIN sI. ies dOrfn asIN hfrly stRIt dy iek lµg spYÈilst koloN vI
rfey leI. Ausny ikhf ik jy zfktr hIAU nhIN ielfj kr skdf qF koeI nhIN kr
skdf.
zfktrF ny Ausdf ielfj ÈurU kr idwqf. pr ‘‘mrË bVHqf igaf XUµ XUµ dvf kI’’.
mhIny ipCoN pfxI rfhIN iewk ieµjYkÈn dyxf huµdf sI, nfl Kfx leI golIaF.
ieh ieµjYkÈn iewk Gµtf lwgf rihµdf sI. ielfj krn vfly zfktr qoN ibnf afp
vI vwzf zfktr cYk krdf sI. duafeI dy asr nfl prkfÈ df srIr kuJ Puwlxf ÈurU
ho igaf. Kfs qOr qy mUµh, gol cµd dy afkfr vrgf bxdf igaf. Gr dy kµmkfr
ivc vI muÈikl afAux lwg peI. asIN Ausdy Brf blrfm isµG hurF dI bytI Èrn ƒ
mµgvfx dI koiÈÈ kIqI. meI ivc Ausƒ vIËf iml igaf. asIN dono Èfied 14 meI ƒ
Ausƒ imMnI kYb lY ky eyarport qoN lYx gey. Aus idn AusdI qbIaq bVI ÉuÈ sI.
ÌlfeIt svyry 10[30 qy mfsko rfhIN af rhI sI. Èrn sUJvfn kuVI sI. Ausny
afAuNidaF hI Gr df sfrf kµm sµBfl ilaf. prkfÈ ƒ kfÌI afrfm imlx lwgf.
aprYl df ieµjYkÈn qF kfÌI suK sbIlI nfl lµG igaf. meI df ieµjYkÈn iek hor
zfktr ny idwqf. ieµjYkÈn lYNdy sfr hI prkfÈ ny ikhf ik Ausdf sfrf srIr
suµn ho igaf hY. jF qF Êlq ieµjYkÈn idwqf igaf jF vDyry mfqrf ivc. prkfÈ
dy srIr ivc bhuq kmËorI af geI. asIN iPr zfktr ƒ imly, Ausny iPr cYk awp
kIqf. AuhI aYksry, AuhI ÉUn df tYst. agsq qIkr BfvyN prkfÈ df srIr Puwldf
igaf, pr Auh qurI iPrdI rhI. Ausdy sfry aµdfË AuhI rhy. jUn ivc pµjfbI
lyiKkf ajIq kOr afeI. awT julfeI ƒ proPYsr mihµdr isµG iZloN cµzIgVH qoN
afey, AunHF dy snmfx ivc iewk Èfndfr pfrtI idwqI geI. ies ivc sQfnk dosqF
imwqrF aqy ilKfrIaF dI vwzI igxqI qoN ibnf amrIkf qoN afey zfktr nCwqr
brfV aqy afritst avqfr Dµjl vI Èfml hoey. prkfÈ bVI ÉuÈ sI. mihmfn invfËI
Ausdy suBf df aµg sI. Ausdy ies suBf dy sdky hI ies Gr ivc sfihqk jgq dIaF
anykF mhfn hsqIaF ny drÈn idwqy aqy Èfndfr mihÌlF jmIaF. bfvjUd qklIÌ dy
Ausny afpxI ingrfnI hyT Kfxf iqafr krvfieaf. kuJ cIËF afp vI pkfeIaF. hF,
pfrtI vyly afp iek soÌy qy bYTI rhI, Èfied Qkfvt krky. Ausny afdr BrI
muskfn nfl sB df suafgq kIqf. ivcfr vtFdry ivc vI Bfg lYNdI rhI.
julfeI ivc hI iewk idn sfzy kol lfhOr qoN afey myry imwqr abdul rfAUÌ milk
aqy hbIb jflb imlx leI af gey. asIN lIimµgtn spf jfxf sI. Kfx pIx df sfmfn
iqafr krky AunHF ƒ ikhf ik Auh rfq ieQy sfzy Gr hI Tihrn, vfps af ky imldy
hF aqy afp cly gey. AuQoN zfktr blivµdr (bwl iswDU) dy bwcy dI brQ-zy
pfrtI qy vI phuµcy. (zfktr bwl iswDU mYzIkl zfktr hox dy nfl nfl gIq vI
ilKdy hn. afpdf iliKaf gfxf ‘prHy ho jf sohxIeyN sfzI ryl gwzI afeI’ awj
vI hËfrF ivakqIaF ƒ nwcx lf idµdf hY). ies pfrtI qy priswD gvweIaf mlkIq
isµG vI afieaf hoieaf sI. bwl iswDU dy afp klfkfr hox kfrn hor anykF
klfkfr vI phuµcy hoey sn. eylËbrI qoN pµjfbI dI lyKkf aqy kONtI kONslr
gurbµs igl vI afeI hoeI sI. Auh Èrn ivc kfPI idlcspI lYNdI rhI. Ausdf
prkfÈ nfl pihlF qoN hI myl jol sI (bfad ivc Ausdf qIsrf ivafh prkfÈ dy Brf
nirµdr nfl hoieaf sI). Auh afrfm nfl afpo ivc gwlIN ruwJIaF rhIaF. rfg rµg
dI mihÌl ivc mYN qy Èrn vI Bfg lYNdy rhy.
ies dOrfn hI prkfÈ dy idmfÊ ivc pqf nhIN ieh ikvyN afieaf, ik zfktr jgjIq
isµG (jlfvqn Éflsqfn srkfr dy rfÈtrpqI) hurF ƒ knslt kIqf jfey. Èfied
AusdI iksy shylI ny Ausƒ AnHF bfry iek cµgy mYzIkl zfktr hox df pRBfv
pfieaf sI. mYN prkfÈ ƒ ikhf vI ik zfktr sfihb iek cµgy zfktr hn ieQy afAux
qoN pihlF AunHF df tFzf AuVmuV ivKy kilink huµdf sI. pr hux Auh kfÌI smy
qoN mYzIkl prYkits nhIN krdy blik isafsI qOr qy srgrm hn aqy asIN AunHF dI
isafsI ivcfr Dfrf nfl sihmq nhIN hF. pr Ausny afpxI iËd ÌV CwzI. crnjIq
aqy qrsym puryvfl dy sihXog nfl iewk idn zfktr sfihb sfzy Gr af gey. AunHF
cYk awp kIqf aqy kuJ ivÈyÈ iksm dy qylF nfl mflÈ krn df mÈvrf idwqf. kuJ
qyl AunHF dy kol sn, AunHF Èrn ƒ iek qyl nfl prkfÈ dy pYrF dIaF qlIaF Jwsx
df qrIkf smJfieaf, afp iek pYr dI qlI Jws ky disaf. prkfÈ mfnisk qOr qy
sµquÈt ho geI. pr AusdI srIrk qklIÌ idn bidn vDdI geI. awgy asIN bws qy vI
hspqfl cly jFdy sF. hux kfr qy jf ky vI hspqfl vIHl cyar lYxI pYNdI sI.
ivÈyÈ krky Auh vDyry qur nhIN skdI sI.
agsq ivc AUÈmf df bfrHvF jnm idn sI. ieh vI Ausny bVy KUbsUrq qrIky nfl
mnfieaf. idny Gr dy ipCly gfrzn ivc AUÈmf dIaF shylIaF aqy bwicaF df
pRogrfm huµdf irhf. Èfm ƒ dUsry mihmfnF df. BfvyN bhuq nyVy dy pirvfrF ƒ
bulfieaf igaf sI. pr nyyVy dy pirvfr vI ikhVy Gwt sn. kfÌI rOxk rhI. Aus
idn agsq dI 24 ho geI sI. BfvyN Auh kfÌI Qwk geI sI. iPr vI 29 agsq ƒ
lIimµgtn spf jfxf cfhuµdI sI. blbIr aqy rfj igl hurF dI bytI ryƒ dy ivafh
qy ijnHF nfl sfzI pirvfirk sFJ sI. prkfÈ ny rfj nfl ryƒ dy ivafh qy afAux
df vfadf kIqf hoieaf sI. dUsry asIN brimµGm aqy vulvrhYNptn Èrn leI do
lVky vI dyKxf cfhuµdy sF. mYN prkfÈ ƒ ikhf vI ik AusdI qbIaq TIk nhIN, Aus
leI sÌr muÈikl hovygf, pr Auh afpxy ierfdy qy kfiem rhI aqy kihx lwgI ik
ËrUr jfxf hY. 27 agsq ƒ asIN GroN imµnI kYb lY ky sfAUQfl brfzvy qy
mhfrfjf hotl koloN Bfrq koicË dI bws PVI. surjIq bfjvf awgy lIimµgtn spf
bws stfp qy kfr lY ky afieaf hoieaf sI. Auh sfƒ afpxy Gr lY igaf. Ausdy Gr
jFidaF qIkr prkfÈ Qwk geI. prkfÈ ny rfj ƒ tYlIPon kr idwqf, ik asIN phuµc
qy gey hF, pr quhfzy Gr awj nhIN af hoxf. dUsry idn svyr qIkr Auh rIlYks
ho geI.
pRogrfm anusfr asIN pihlF ElzbrI gey. ieQy surjIq dy irÈqydfr sn. AunHF dy
GroN hI asIN vulvrhYNptn vfilaF ƒ tYlIÌon kIqf, ik Auh af ky Èrn ƒ dyK
lYx. Auh mfvF DIaF afeIaF pr lVkf nfl nf afieaf. AunHF Èrn ƒ afpxI iewCf
anusfr svfl kIqy. mF ny puiCaf, ik qYƒ gryjI afAuNdI hY? sfƒ pVHI ilKI
kuVI cfhIdI hY. Èrn ny aµgRyËI ivc juafb idwqf, ik Auh kflj dI pVHI hoeI
hY. mF ny ikhf, DIey, mYƒ pµjfbI ivc dws. ÉYr, Auh ivcfr krn leI smF lY ky
clIaF geIaF. iPr asIN brimµGm qpIaf pirvfr ky Gr jfxf sI. AunHF dy lVky
prmjIq nfl vI Èrn bfry iksy rfhIN gwl bfq cwl rhI sI. prkfÈ afp AunHF df
Gr bfr dyKxf aqy iswDI gwlbfq krnf cfhuµdI sI. Èrn ƒ nfl nhIN iljfxf sI.
ivafh qoN pihlF lVkI df shury Gr jfxf Auicq nhIN iÉafl kIqf jFdf sI. asIN
Ausƒ ElzbrI hI Cwz gey. qpIaf pirvfr df ieh nOjvfn sfƒ dohF ƒ hr pihlU qoN
psµd sI. Auh pVHfeI vjoN pI aYc[ zI[ sI. Èrn vI sfzf ikhf mµnI jf rhI sI.
suµdr qy gorI inCoh hox kfrn Auh vI sB ƒ psµd af rhI sI. prmjIq AunHIN
idnIN sfAUQYNptn XUnIvristI ivc post zfktryt kr irhf sI. Ausdy Brf bµbeI
dy bflIvuz nfl sbµDq sn. iewk dI pqnI rIhfnf priswD iÌlmI adfkfrf nrigs dy
Brf dI lVkI sI. iewk BYx df lVkf sunIl dwq dI BqIjI ƒ ivafihaf hoieaf sI.
iewk BxveIaf mYzIkl zfktr sI. pirvfr dy lok pVHy ilKy aqy ÈrIP lok sn.
svrgvfsI ipqf ieµzIaf ivc ienkm tYks afPIsr sn. surjIq bfjvf, mYN, AUÈmf
qy prkfÈ brimµGm AunHF dy Gr gey. brimµGm asIN soho roz dy AuqoN dI lµGy.
AUÈmf soho roz dyKxf cfhuµdI sI. Ausny Auh gfxf sux riKaf sI,’’ soho roz
Auqy qYƒ lBdf iPrF, mYN kµnF ivc muµdrF pf ky’’. Ausdf iKafl sI ik sfied
AuQy muµdrF vfly muµzy qury iPrdy hoxgy. Auh qF nËrIN nhIN pey, hF typF
dIaF dukfnF ËrUr sn. prmjIq ky Gr kfr qoN AuWqr ky pOVIaF cVHnIaF pYNdIaF
sn. mYN qy surjIq ny prkfÈ ƒ shfrf dy ky pOVIaF cVHfeIaF. AunHF dy Gr asIN
dupihr dy lµc qwk rhy. vfpsI qy Èrn ƒ ElzbrI qoN ilaf aqy Èfm qwk lIimµgtn
spf phuµc gey. ies sfry sPr ny prkfÈ ƒ iPr hµBf idwqf. Auh afAuNdI soPy qy
lyt geI. Èfm ƒ blbIr ky Gr jfxf sI. surjIq, Ausdy bwcy, AUÈmf qy Èrn AunHF
dy cly gey. mYN prkfÈ kol Gr irhf. asIN CotIaF CotIaF gwlF krdy rhy qF ik
Auh mfnisk qOr qy rIlYks ho sky. bfkI dy bVI rfq gey vfps afey. prkfÈ Aus
rfq bVI qµg rhI. Ausƒ KFsI aqy sfh dI qklIÌ bycYn krdI rhI. Èrn Ausƒ
GuwtdI npdI rhI. svyry ivafh df idn sI. prkfÈ iqafr hoeI, Ausny ivafh leI
ivÈyÈ qOr qy svfieaf sUt pfieaf pr cwlx lwigaF AusdI ihMmq juafb dy geI.
Auh kihx lwgI ik qusIN imlxI qy jfE. mYƒ afrfm krn idE, kulivµdr ƒ kihxf
ik Auh mYƒ lfvF PyiraF vyly af ky lY jfey. asIN cly gey pr sfzf iDafn
prkfÈ ivc hI irhf. ivafh gurdvfry dI dUsrI mµiËl qy sI jdoN AuQy pRkfÈ
kulivµdr dy nfl pOVIaF cVH ky afeI. Ausƒ dyK ky myrf idl dihl igaf. Ausdy
ichry df rµg bdl igaf sI, ieAuN lgdf sI ik ies Auqy murdhfx Cf geI hY. mYN
mihsUs kIqf ik ikqy aijhf nf hovy ik ieh mwQf tykx lwgI muVky AuTy hI nf.
pr Auh sµBl geI, surjIq hurF Ausƒ pwKy hyT ibTfieaf. iKVkI KohlI, Auh
kfiem ho geI. ÈgnF vyly Auh AuTI, Ausny mYƒ vI bulfieaf. asIN iekwiTaF ny
joVI (ryƒ aqy inwJr) ƒ aÈIr bfd idwqI aqy Ègn pfieaf. Ègn pf ky Auh myry
nfl hI kµD nfl Zo lf ky bYT geI. ivafhI joVI, blbIr aqy rfj vI sfzy afly
duafly afx bYTy. AuQy hI kuJ qsvIrF aqy vIzIE leI Èft ley. iPr asIN hOlI
hOlI pOVIaF Auqry, kfr ivc bYT ky ivafh vfly hfl ivc phuµcy. AudoN qIkr
Auh iPr kfiem ho geI lgdI sI. mYN qy zfktr blivµdr (bwl iswDU) Ausdy afAux
vfly gIqF dI nvIN typ bfry gwlF krdy rhy. AUÈmf ny af ky ikhf ik mµm
cfhuµdy hn, ik AunHF ƒ brFzI df iek Èft iml jfey qF ibhqr hY. blivµdr ny
ikhf, ik Auh afp bxf ky aFtI ƒ dy ky afAuNdf hY. kuJ vfqfvrn ny, kuJ zirµk
ny prkfÈ ƒ AuqÈfhq kIqf. rfj dy kihx qy Auh iewk vfr igwDy dy ipV ivc vI
gyVf dy afeI. Èfied ieh Ausdy nirq dI aµqlI Jlk sI. mYN rfq ƒ vfps lµzn,
afpxI zIAUtI qy jo rfq dy 10[45 qy ÈurU huµdI sI, phuµcxf sI. mYN jnyq
vfilaF dI koc ivc hI vfps lµzn af igaf. prkfÈ, AUÈmf qy Èrn AuQy hI rih
geIaF. surjIq ny ikhf ik Auh bhuq Qwk cuwkI hY, Auh sÌr nhIN kr skdI, Auh
svyry kfr qy Cwz afeygf. rfq iPr prkfÈ ny aOiKaF kwZI.
dUsry idn svyry surjIq ny ikhf ik Auh Ausƒ ieQy sQfnk hspqfl lY jFdf hY.
pr Ausny ikhf ik Auh AunHF ƒ sfAUQfl Gr phuµcf afvy. ds igafrF vjy qIkr
Auh phuµc gey. Gr af ky Ausny rfhq mihsUs kIqI. suK df sfh ilaf. asIN vI
Ausƒ nwipaf, Guwitaf aqy rIlYks hox ivc shfieqf kIqI. iPr zfktr nfl sµprk
kIqf. Ausny ikhf ik hspqfl af jfE. AuQy igaF qy Ausny cYk kIqf. ienHF idnF
ivc prkfÈ df qurnf iPrnf hor vI Gt igaf sI. QoVHf ijhf qurn nfl vI Ausƒ
KFsI aqy sfh dI qklIÌ ÈurU ho jFdI sI. zfktr ny Ausƒ hspqfl dfÉl hox dI
slfh idwqI. pihlF Ausƒ zfromItrI ivc hornF mrIËF dy nfl riKaf igaf sI, iPr
iewk alwg kmrf idwqf igaf. Èfied Ausƒ imlx afAux vfly lokF dI kfÌI igxqI
dyK ky jF Ausdy rfq ƒ KµGx aqy sfh lYx ivc qklIÌ vyly pryÈfn krn vflIaF
afvfËF dy rOly qoN dUsry mrIËF ƒ qµg hox qoN bcfAux leI. jFc pVqfl qoN
bfad dI rIport ivc zfktr ny ieh ikhf ik Ausƒ idwqI jfx vflI dvfeI nfl Ausƒ
tI[bI[ vI ho geI hY. prkfÈ smJdI rhI ik Ausƒ kyvl tI[ bI[ hY. pr asl ivc
Ausdf koeI ielfj nhIN sI hoieaf blik mrË dy vwD jfx nfl tI[ bI[ vI ho geI
sI. hornF dvfeIaF dy nfl tI[ bI dI dvfeI df vfDf vI ho igaf. hux Èfied
Ausƒ sfry idn ivc 24 qoN Auqy tyblts aqy kYpsUl lYxy pY rhy sn. sqµbr df
kfÌI ihwsf hspqfl dy ivc hI guËiraf. ieh vfrz hspqfl dy purfxy Bfg ivc sI.
rµg roÊn krn dy bfvjUd vI kmry df mfhOl bVf Audfs ijhf sI. zfromItrI dy
nfl lgdy mrIËF nfl mulfkfq dy kmry ivcoN bfhr lµGdI sYNtrl lfeIn dIaF
lµGdIaF trynF nËrIN pYNdIaF sn. pr kmry dI iKVkI dy bfhr qF hspqfl dy iksy
hor vfrz dI kµD hI nËrIN pYNdI sI. lgdf sI, ieh kmry isrÌ AunHF mrIËF
vfsqy hI hn jo afpxy jIvn dy aµqly sfhF qy huµdy hn. prkfÈ dy kmry ivc
guldsiqaF dI Brmfr sI. hr Ébr lYx afAux vflf ÈuB ieCfvF dy nfl Puwl vI lY
ky afAuNdf. bImfrI dy lµby ho jfx kfrn aqy mfhOl dI AudfsI qoN qµg af ky
prkfÈ dy suBf ivc kuJ qurÈI vI af rhI sI. Ausdy dwsx anusfr rfq vflIaF
nrsF kuJ prvfh vI Gwt krdIaF sn. zfktr roË hI tYst leI blwz lY jFdf sI.
prkfÈ dy afpxy ÌyÌVy, loVINdI afksIËn dyx qoN asmrQ huµdy jf rhy sn.
bfhroN afksIjn lYx df smf vD irhf sI. ienHF idnF ivc Auh Èrn dy ivafh dI
rijstRyÈn bfry vI socF ivc sI. jdoN 14 akqUbr dI qfrIÉ pwkI ho geI. qF Auh
kuJ ÈFq hoeI nËr afAuNdI. ikAuNik zfktr Zflf ny Ausƒ disaf hoieaf sI, ik
Auh 13 qfrIK svyr ƒ af skxgy. Auh hux Gr jfx leI kfhlI pY rhI sI. Ausƒ
PuwlF qoN vI icVH hox lwg peI sI. AusdI Kurfk vI Gt geI sI. zfktr Ausƒ
ÈIÈIaF dI ÌUz dyx lwg pey sn. iewk idn asIN Ausƒ imlx gey, qF kihx lwgI ik
‘kYNtkI ÌrfeI ickn KuafE, mYN qF qµg af geI hF, hspqfl dI ÌUz Kf ky’. mYN
ÈYphrz buÈ jf ky ickn lY ky afieaf. myry vfps afAux qwk zfktr blivµdr vI
af igaf. asIN iqµnF ny ickn KfDf. hspqfl dI trflI qoN lY ky cfh df kwp kwp
pIqf. iPr kihx lwgI ik zfktr ƒ afKo, mYƒ Gr Byj dyx. blivµdr ny ikhf, ik
aFtI kfhly nf pvo, zfktr jdoN afp jfx leI kihxgy, AudoN jfE. bImfrI dIaF
gwlF qoN bfad Auh Aus nfl Ausdy nvyN gIqF aqy typF dIaF gwlF krdI rhI,
AusdI pqnI kmljIq aqy Ausdy bwcy bfry puwCdI rhI. Auh Èfm bVI ÈFq BrpUr
lµGI.
19 sqµbr ƒ Ausdf brQ-zy sI, Auh Aus idn 45 sfl dI ho rhI sI. AUÈmf afpxy
skUl dy lµc tfeIm ivc jf ky Aus leI brQ zy kfrz lY afeI sI. pr prYËYNt
ÉrIdx vflf sI. asIN aYktn tfAUn jf ky Aus leI Ìrym kIqf mYsyj ÉrIidaf.
hspqfl dy myn gyt dI iewk dukfn qoN Êulfb dy ÌuwlF df guldsqf ilaf. mYN,
AUÈmf qy Èrn Gr dy qF jI sF. Aus nfl jf hYpI brQ-zy kIqf, Cotf ijhf kyk
ktvfieaf. kfÌI smf Aus kol bYTy rhy. Èrn dy ivafh dI rijstRyÈn vfly idn
Èfm dI pfrtI df pRogrfm vI bxfAuNdy rhy.
‘‘mYƒ hspqfl ivc kfÌI idn ho gey hn, zfktr isrÌ dvfeIaF hI dy rhy hn, ieh
dvfeIaF mYN Gr vI lY skdI hF, ikAuN nf Gr cwlIey’’ Aus ny iPr afpxI iewCf
df pRgtf kIqf. Ausdf jI kfhlf pY irhf sI. Auh Gr afAuxf cfhuµdI sI. Ausny
zfktrF ƒ ikhf, ik jy ieho dvfeIaF dyxIaF hn qF Ausƒ Gr jfx idwqf jfvy.
zfktrF ny koeI ieqrfË nf kIqf. 25 sqµbr ƒ jd mYN qy Èrn dupihr qoN bfad
Ausƒ dyKx gey, qF Auh Gr jfx leI iqafr sI. kirÈnf juqly AuQy bYTI sI aqy
AunHF mohx ƒ tYlIPon kIqf hoieaf sI, ik Auh kfr lY ky afvy. sfƒ aµdr
vVidaF hI Ausny disaf ik Auh awj Gr jf rhI hY. Èrn qy bVI ÉuÈ hoeI, pr
myrf ichrf gµBIr ho igaf. Ausny ikhf, ‘quhfƒ myrf Gr jfxf psµd nhIN?’’.
mYN AuWqr idwqf, ik ‘‘qyrf Gr jfxf qF psµd hY pr jy qUµ qur ky kfr qwk
cldI’’. mYN zfktr nfl gl kIqI. Ausny ikhf ik mrIË dI ieiCaf qoN ibnf asIN
Ausƒ ieQy nhIN rwK skdy. pr qusIN afpxy ÌYimlI zfktr qoN gYs dy slµzrF leI
prcI lY ky do slµzr hr vyly Gr rKxy, aqy jdoN vI aYmrjYNsI hovy, mYƒ Pon
krnf. mYN mohx dI kfr qIkx jfx leI vIHl cyar lY aFdI aqy Ausƒ kfr ivc ibTf
ky Gr lY afey. Èfm qIkr Auh lFj ivc rhI. pr Èfm ƒ jdoN afpxy bYz rUm ivc
jfx leI pOVIaF cVHn lwgI. qF Ausƒ igafn ho igaf ik Auh iewk vI pOVI nhIN
cVH skdI. kudrqIN AusI smy avqfr jµizaflvI aqy AusdI pqnI svrnjIq af gey.
Auh hspqfl AusdI Ébr lYx gey sn pr AuQoN Gr geI df pqf lwgx qy Gr af gey.
mYN qy avqfr ny AusdI shfieqf krky koTy qy phuµcfieaf. hux Ausdf hyTF
afAuxf bµd ho igaf. hr Kbr lYx afAux vfly ƒ Auh afpxy AuqlI mµiËl dy kmry
ivc hI imldI.
pr CyqIN hI Ausƒ ies kmry ivc Gutn mihsUs hox lwg peI. Ausny ikhf ik Ausƒ
hyTF lFj ivc iljfieaf jfvy. izstirkt nrs ƒ Ìon kIqf. Ausny hyTF rwKx leI
iewk kmoz iBjvf idwqf. prkfÈ ny kONslr rxjIq DIr hurF ƒ Ìon kIqf ik kONisl
ƒ ikhf jfvy ik hyTF iewk Coty kmry aqy tfielt bxfAux leI afigaf idwqI
jfvy. AusdI nklo hrkq Gt geI hY. kONisl vloN hYln ny 14[11[90 ƒ Ìon kIqf
ik Auh sfzy nfl ies bfry ivcfr krn leI iksy idn afvygI. slµzr rfhIN
afksIjn ny prkfÈ df glf KuÈk krnf ÈurU kr idwqf. mYN hspqfl jf ky zfktr ƒ
imilaf. Ausny ikhf ik iewk prkfr dI sfieÌn bxf lE. ijs nfl hvf pfxI ivc dI
lµG ky afvy. zfktr ny vfrz ivcoN vI mµgvf ky idwqI. rfijµdr ny Auh keIaF
qrIikaF nfl afp Xqn krky vI bxfeI. pr Auh iksy qrF vI TIk nf bYT skI.
sqµbr dy aKIrly hÌqy qoN hI prkfÈ dI Kfx dI imkdfr bVI Gt geI sI. hspqfl
ivc hI zwby dI ÌUz ÈurU ho geI sI. Auh Pl afid Kfx df Xqn vI krdI pr kuJ
nf Kf huµdf. aYvyN QohVf ijhf Kf ky ht jFdI. Gr vI KnOiVaF df sUp, aqy hor
keI qrF dI pqlI Kurfk dyx dI koiÈÈ kIqI, pr insÌl. iPr zwby dI ÌUz ilaFdI
pr Ausdy aµdr kuJ vI nhIN jf irhf sI, AusdI Kfx dI ÈkqI idn pRqI idn GtdI
jf rhI sI. duafeIaF dI bhu igxqI aqy Kurfk dI kmI nfl Auh kmËor huµdI jf
rhI sI. hux jdoN lok imlx afAuNdy, Auh AuhnF nfl vDyry gl bfq nhIN kr skdI
sI. kuJ lokF ƒ aqy mYƒ vI ieAuN mihsUs hox lwg ipaf sI ik jy iesy qrF hI
rhI qF vDyry idn jIivq nhIN rih skygI.
zfktr ny 4 akqUbr ƒ iPr cYk ap leI hspqfl bulfieaf. tYst leI blwz ilaf.
ies vfr prkfÈ qoN sfh cYk krn vflI mÈIn ivc vI ÌUk nf mfrI geI. ies vfr
Auh vfrI AuzIkx smy vI afksIjn vflI mÈIn qoN ibnF nf bYT skI. Ausny ieh vI
iÈkfieq kIqI, ik duafeIaF dI igxqI bhuq iËafdf hY. zfktr ny Auh Gtf ky
QoVHIaF kr idwqIaF.
6, 7 akqUbr ƒ prkfÈ df vDyry iDafn Èrn dy ivafh dI rijstryÈn vwl irhf. Auh
cfhuµdI sI ik rijstryÈn qoN bfad iewk vDIaf QF qy vDIaf pfrtI idwqI jfvy.
Aus leI keI QfvF dyKIaF sn jo Ausdy psµd nf afeIaF. mYN qy rfijµdr iewk do
idn hor Guµmdy rhy. kdI koeI dyK kdI koeI, aµq iewk hotl psµd afieaf.
rfijµdr ny jdoN af ky disaf ik BYx jI pRbµD ho igaf hY. bVI ÉuÈ hoeI, kihx
lwgI ik afp jf ky dyKxf hY. Èfm ƒ pqf nhIN ikQoN ÈkqI af geI, suµdr ilbfs
pihn ky iqafr ho geI. sfzy nfl jf ky hotl dyiKaf. hfl AuprlI mµiËl qy sI.
AuWqy nf jf skI. hyTF hI dyK ky aµdfËf lf ilaf, ik jgfh Xog hY. prsµn hoeI
ik sohxI QF iml geI hY. vfps af ky prfhuixaF dI ilst bxvfAuNdI rhI. Èrn ƒ
hdfieqF idµdI rhI ik qUµ ikhVf sUt pfAuxf hY. mYƒ dsdI rhI ik qusIN
ikhVIaF zirµks ilafAuxIaF hn.
9 aqy 10 akqUbr df hfl mYN afrµB ivc ibafn kr cuwkf hF. 10 dI Èfm ƒ jdoN
mYN hspqfl Ausƒ imlx igaf, Auh purfxy vfrz dy Ausy purfxy kmry ivc sI. mYN
jd AuQoN vfps Gr afAux lwgf, qF Ausny ikhf ik mYN kwlH ƒ Aus leI do suµdr
nfietIË lY ky afvF, kuJ cIËF hor vI not krvfeIaF. pr ieh vI ikhf ik mYN
ieh cIËF ‘mfrks aYNz spYNsr’ stor qoN lY ky afvF, aYvyN ssqf mfl nf cuwk
ilafvF. mYN dUsry idn dupihr vyly cIËF ÉrId ky hspqfl igaf aqy Ausƒ dy ky
afieaf. Ausny igafnI ajfieb isµG hurF ƒ vI Pon kIqf aqy ikhf ik mfsV jI,
mYƒ qusIN hwQIN ilafey sI, hux hwQIN qor jfE.
igafnI jI qy AunHF dI pqnI Ausƒ imlx afey. kfÌI Pl ÌrUt ilafey. kihx lwgI
ik ieh vfps lY jfE, myrf aµqm smf bVf nËdIk hY.
5 nvµbr dI afpxI zfierI ivc myrf drj kIqf ieAuN hY:-
‘‘prkfÈ ƒ igaf iqµn hÌqy ho gey hn. Auh iewk lµby sÌr qy geI hY. kihµdy hn
ies rfh qy igaf kdI koeI vfps nhIN afieaf. ijs Gr ƒ Aus bxfieaf, suafiraf
qy iȵgfiraf sI. Auh suµnsfn hY. Ausdy hwQF dy lfey pOdy AusdI Coh ƒ qrs
gey hn. 12 akqUbr ƒ ies smy mYN Ausdy kol sF. Ausny Aus idn nrs ƒ kih ky
bfQ ilaf sI, suµdr PulF vflI nfietI pfeI sI. Ausny afpxy vfl vfhy sn.
Ausny myry kmry ivc dfKl huµidaF hI ikhf sI ik myrf zfktr quhfƒ imlxf
cfhuµdf hY. Auh afp jf ky zfktr ƒ, jo vwzy kmry dy aµq qy mrIË dyK irhf
sI, dws ky afeI sI ik myrf hsbYNz af igaf hY. zfktr AuDroN ivhlf ho ky
afieaf aqy mYƒ afpxy dÌqr ivc lY igaf. zfktr ny mYƒ disaf ik Auh bfËI hfr
cuwky hn, ieh awj dI rfq nhIN kwZygI. imstr ÈmÈyr, sfƒ aÌsos hY ik asIN
ies ƒ bcf nhIN skdy. hux qF isrÌ ieho koiÈÈ hY ik iesdf aµq afrfm nfl
hovy. sfh dy mrIË ƒ keI vfr afKrI sfh lYxf vI aOKf ho jFdf hY. Auh qVPdf
hY, pryÈfn huµdf hY. sB qoN cµgI mOq qF aYksIzYNt ivc huµdI hY. imµtF
sikµtF ivc sB kµm Éqm. sfƒ aÌsos hY, ik koeI dvf kfrgr sfbq nhIN ho skI.
mYN vfps prkfÈ kol afieaf qF Auh mYƒ puwCx lwgI, ik zfktr kI kihµdf sI.
Auh mYƒ qy hwQ mfr igaf hY. Auh mµjy qy Zo lfky bYT geI. mYN nfl dI kursI
qy bYT igaf. Auh mYƒ kihx lwgI ik AusdIaF lwqF bfhF ivcoN hOlI hOlI jfn
inkl rhI hY. mYN Ausdf hwQ afpxy hwQF ivc lY ky Ausnuµ ikhf ik nhIN ieh
qyrf vihm hY, qyry hwQ ajy vI grm hn. qUµ myrf hwQ Guwt. pr mYN Aus nfl
awK nhIN imlf irhf sF. Auh hOlI hOlI mYƒ afpxIaF ieiCafvF dws rhI sI. Ausƒ
afpxI bytI df iÌkr sI. ‘‘ieh quhfzy koloN nhIN sµBfl hoxI, iesƒ kYnyzf lY
jfieE, AuQy pirvfr ivc rhygI’’. Ausƒ myrI ishq df iÌkr sI. ‘‘qusIN kµm Gwt
kiraf kro, quhfzf mYN bhuq Érc krvfAuNdI sF. quhfƒ vDyry kµm krnf pYNdf
sI. hux mYN nhIN hoxf, quhfzf Érc Gwt jfeygf. afpxI ishq TIk rwKxf. myrI
bwcI ƒ quhfzI loV hY.’’ afksIËn lY rhI Auh kdI kdI KµG rhI sI. myrf srIr
aµdroN kµb irhf sI. mYƒµ afpxI bybsI df aihsfs ho irhf sI. myrI i˵dgI dI
sB qoN ipafrI vsqU myry hwQF ivcoN sfbux dI cfkI vFg iqlk rhI sI. mYN bybs
ho ky afpxy hwQF vwl dyK irhf sF. inqfxy qy kmËor ijhy hwQ.‘‘hux iqµn vjx
vfly hn. AUÈmf skUl qoN afAux vflI hovygI. qusIN Ausƒ jf ky skUloN lY ky
afvo. rfq ƒ jy koeI kfr imly qy afAuxf. nhIN qy bws ivc nhIN afAuxf. mYN
qF nhIN hoxf, pr 14 akqUbr ƒ Èrn dI mYirj ËrUr rijstrz krvf dyxI, Èfm dI
pfrtI kYNsl kr dyxI. mYN Bf jI (zfktr Zflf) ƒ ikhf sI awj af jFdy, pr Auh
nhIN af skdy, AunHF vI qF jfpfn qoN vfps af ky afAuxf hY. svyry afAuxgy,
jd mYN nhIN hovFgI.’’ AusdI afvfË hOlI hOlI mwDm ho rhI sI. AusdIaF awKF
muµd ho rhIaF sn. ‘‘mYƒ afrfm krn idE’’ Auh cuwp kr geI. mYN AuWT ky zfktr
vwl igaf. ‘‘zfktr sfihb kuJ ho skdf hY?’’ mYN ikhf. imstr ÈmÈyr, ‘‘sfƒ ÈFq
mn nfl Ausdf aµqm smf AuzIkxf cfhIdf hY. zfktr rwb qy nhIN hn, jo jIvn bÉÈ
skx. jy jIvn mrn AunHF dy ielfj Auqy inrBr hovy, qF Auh afp ikAuN mrn? mYN
afp iqµn mhIny hspqfl rih ky afieaf hF’’. zfktr dIaF gwlF ivc qrk vI sI,
hmdrdI aqy aÌsos vI. mYN Gr prq afieaf. zfktr blivµdr iswDU ƒ Ìon kIqf.
Ausny ikhf, aµkl, mYN svyry afvFgf. Ausny hspqfl ƒ Ìon krky pqf kIqf qy
ikhf ik hux qF iksy pl vI sYz nIAUË iml skdI hY.
‘‘asIN kuJ vI qF nhIN kr skdy’’ mYN mn ivc soc irhf sF. Èfm ƒ mYN kfrF df
pqf kIqf. pr koeI sbwb nf bixaf, (hux mYN socdf hF ik mYN tYksI vI qy kr
skdf sI, pr AudoN ieh soc nhIN afeI) mYN hspqfl nf jf sikaf. mYN Èrn nfl
gl sFJI kIqI. isvfey rox qoN Auh vI kI kr skdI sI. hspqfl tYlIÌon krky
iencfrj nrs qoN prkfÈ df hfl puwiCaf. Ausny ikhf ik Auh sON rhI hY. jy
quhfzI loV mihsUs hoeI qF quhfƒ Ìon krFgy.
mYN afpxy kmry ivc jf ky lµmf pY igaf. myrI awK lwg geI. awDI rfq qoN bfad
ieAuN mihsUs hoieaf. ik bYk gfrzn vwl dy Auqly kmry ivc dI iksy ny iKVkI
ivc dI aµdr Cfl mfrI hY. mYN pryÈfn ho ky AuiTaf, dvf dv lfeIt jgfeI. ies
dOrfn mihsUs hoieaf ik koeI pµCI sI jo iPr iKVkI ivc dI AuV igaf hY. mYN
Èrn ƒ afvfË idwqI. Ausny afpxy kmry ivcoN Auqwr idqf. Auh vI jfgdI sI. mYN
AuT ky hor lfeItF vI jgf idwqIaF. ipCly kmry ivc igaf, ipCly gfrzn ivc Jfq
mfrI, ikqy vI kuJ nhIN sI. hr cIË hsby mfmUl sI. ieµny icr ƒ bfhrly drvfËy
dI GµtI vwjI. Èrn ny AuqlI iKVkI QfxIN dyiKaf qF drvfËy awgy pulIs KVI sI.
mYN hyTF jf ky drvfËf Kohilaf. AunHF puiCaf, qusIN imstr ÈmÈyr ho? myry hF
kihx qy Auh kihx lwgy, ik hspqfl qoN Ìon afieaf hY ik ik quhfzI vfeIÌ dI
zYQ ho geI hY. AunHF quhfƒ Pon kIqf sI pr quhfzf Pon aOÌ sI. jy qusIN hor
qÌsIl jfnxI hY qF hspqfl ƒ Ìon kr lvo. AunHF ieh vI ikhf ik jy qusIN
iekwly ho qF iewk jxf quhfzy kol bYT skdf hY. jy qusIN cfho qF quhfzy leI
cfh df kwp bxf idµdy hF. mYN ikhf ik ÈukrIaf, myrI bytI qy myrI BqIjI myry
kol hn. quhfzf sUcnf dyx leI Dµnvfd. Auh cly gey. myrI nINd AuV cuwkI sI.
mYN qy Èrn hyTF lFj ivc af ky bYT gey. Pon cYk kIqf qF vfkeI Auh TIk Zµg
nfl nhIN riKaf hoieaf sI. hspqfl zfiel krky dirafÌq kIqf. AunHF ikhf ik
bfrF vwj ky kuJ imµt qy Ausdf aµq ho igaf hY. hux afAux df koeI mµqv nhIN.
svyry dÌqr nfl sbµD joVo.
asIN kYnyzf Ìon krn dI koiÈÈ kIqI. tfeIm df Ìrk hox krky AuQy awjy Èfm hI
sI. pr Gr koeI nf imilaf Auh Èfied iksy pfrtI qy sn. zfktr Zflf aqy rxjIq
hurIN kYnyzf qoN ieµglYNz af rhy iksy jhfË ivc torµto aqy lµzn dy ivckfr
atlFitk sfgr dy Auqy iksy QFh qy sn.
hOlI hOlI svyr hoeI. Audfs aqy KflI KflI kflI svyr. AUÈmf ƒ kuJ pqf nhIN
sI, ik Auh rfq rfq ivc hI mF rihq ho geI hY. Auh skUl jfx leI iqafr hox
lwgI, qF mYN Ausƒ ikhf ik Auh awj skUl nf jfvy aqy disaf, ik rfq qyrI mF
dI zYQ ho geI hY. Ausny roxf ÈurU kr idwqf. Èrn vI af geI. Auh vI rox lwg
peI. mYN dohF ƒ cuwp krvfAux lwgf, qF myrIaF awKF ivcoN vI awQrU vg qury.
AUÈmf kihx lwgI ik Auh skUl ËrUr jfvygI. mYN vI soicaf ik ieh Gr rih ky
hor Audfs hovygI AuyQy afpxIaF shylIaF nfl duK sFJF krky kuJ ivrcI rhygI.
pr skUl jdoN AusdIaF shylIaF aqy aiDafpkfvF ny aÌsos pRgt kIqf qF iPr
Audfs ho geI. sfzf ilKfrI imwqr iÈvcrn igl jo Ausdf pµjfbI tIcr vI sI,
Ausƒ pqf lwgf, qF Ausny AUÈmf ƒ bulf ky idlfsf idwqf aqy nfl hI ikhf ik
qUµ Gr jfh. Ausny mYƒ vI aÌsos df Ìon kIqf. AUÈmf Gr vfps af geI. Ausdf
mfmf nrµjx aqy mfmI rxjIq svyr dI PlfeIt ivc af gey sn. AunHF ƒ Gr afieaF
pqf lwgf ik prkfÈ rfq AunHF ƒ AuzIkdI AuzIkdI sdf dI nINd sON geI hY.
AunHF disaf ik Auh iewk idn pihlF hI jfpfn qoN knyzf vfps afey sn. AunHF
leI ijvyN ik prkfÈ kih rhI sI, iek idn pihlF afAuxf asµBv sI. Auh rfijµdr
ƒ nfl lY ky hspqfl cly gey qF ik zYQ srtIiPkyt ilaFdf jfvy aqy ÌIAUnrl df
pRbµD kIqf jf sky. mYƒ AunHF ny Gr rihx leI afiKaf. koeI af jFdf hY. pr
AuNJ asIN ieh ÌYslf kr ilaf ik kl ivafh rijstrz hox dy ipCoN hI prkfÈ dI
imrqU dI Ébr lokF ƒ dwsI jfvy. zfktr nrµjx aqy rfijµdr hurF ny vfps af ky
disaf. ik Auh ÌIAUnrl zfierYktr koloN vI ho afey hn. 17 akqUbr ÌIAUnrl dI
qfrIK insicq kIqI hY. Auh sfrf idn asIN sfry prkfÈ dIaF gwlF krdy rhy jF
dUsry idn bfry Xojnf bxfAuNdy rhy ik ivafh dI rijstryÈn qoN bfad mihmfnF ƒ
lµc ikwQy krvfieaf jfvy.
14 qfrIÉ ƒ asIN sfry svyry 9[30 `qy eIilµg tfAUn hfl phuµc gey. muµzy vfly
vI vkq isr af gey. koeI pµjfh swT ivakqI ho gey. idl dI pIV ƒ aµdr nwp ky
ÉuÈ ichry df prBfv dyx df Xqn krdy rhy. Èrn ny vI dulhn vflf ilbfs
pihinaf. jo prkfÈ ny Aus leI ivÈys iqaffr krvf riKaf sI. Ausny bVy hOsly
nfl afpxy hµJUaF ƒ rokI riKaf. rsm Éqm ho jfx AupRµq AunHF sB ƒ hµslo iewk
rYstorYNt ivc iljfieaf igaf. Kfxy qoN bfad AuQy prkfÈ dI imrqU bfry sB ƒ
ds idwqf igaf. isvfey aÌsos qoN hor koeI kr vI kI skdf sI. iÌr AunHF ƒ
ÌIAUnrl dI qfrIÉ bfry vI sUicq kr idwqf igaf.
vfpsI qy lFj ivc nIqf ny icwtIaF cfdrF ivCf idwqIaF. aÌsos krn vfly afAux
lwg pey. 15 aqy 16 akqUbr ƒ vIkaYNz sI. ijs ijs imwqr ipafry ƒ pqf lwgf,
sfry afey. ivdyÈF qoN vI Ìon afANdy rhy, qfrF afieaF, iPr Éq vI afAuNdy
rhy. ieh sfƒ mfnisk bl bÉÈx ivc shfeI sn. pr prkfÈ dI amlI qOr qy axhoNd
nfl ijhVy msly sfzy sfhmxy pYdf ho gey sn Auh qF sfƒ hI nijwTxy pYxy sn.
myrI rfq dI pwkI zIAUtI, dohF kuVIaf df Gr ivc rfq ƒ iekwly rihxf. hfly qF
Èrn hY sI, ijs dI imlvrqx nfl QohVI bhuq qbdIlI nfl kµm cldf jfeygf, pr
iesdy shury Gr cly jfx qoN bfad kI krnf pvygf? ieh suafl bVy aihm sn.
ÌIAUnrl krvy cOQ vfly idn sI. iek idn pihlF nyVy dIaF iesqrIaF (surjIq,
rfj, hrbµs, crnjIq, sudyÈ, nIqf, kirÈnf aqy hor) prkfÈ dI bfzI ƒ ieÈnfn
krvfAux aqy kwpVy pvfAux geIaF. Auh AUÈmf ƒ nfl nhIN iljfxf cfhuµdIaF sn.
AunHF df iKafl sI ieh CotI bwcI hY, pryÈfn hoeygI. pr Auh kihx lwgI ik Auh
myrI mF sI, mYN qF ËrUr jfvFgI. Auh geI aqy bVy ijgry nfl sfry kfrj ivc
Bfg lYNdI rhI. dUsry idn ÌIAUnrl qy jfx qoN pihlF bfzI Gr afeI. ieQoN hI
aµiqm mUµh idKfly qoN bfad krYmytorIam jfxI sI. kfÌI vkq lokF ƒ dyKidaF
lwg igaf. iPr isµG sBf gurduafry bfzI iljfeI geI. BfeI jI ny aµiqm ardfs
kIqI aqy isropf idwqf. rfh ivc mµdr sI. AuQy vI mfqmI gwzI rukI, mµdr dy
pujfrI ny mµqr Aucfry aqy pRfrQnf kIqI. krYmytorIam kfÌI dUr sI. AuQy jf
ky iPr BfeI jI ny ardfs kIqI, aqy srIr agn Byt kr idwqf igaf. lokF vloN
afey mfqmI PulF dI pRdrÈnI vI lfeI geI. kuJ icr lok AuQy vI rhy.
vfpsI qy sfAUQfl isµG sBf dy pfrk aYvinAU vfly gurdvfry ivc Èok sBf sI.
kIrqn qoN bfad qrsym puryvfl, qrsym nIligrI, sfQI luiDafnvI, avqfr
jµizaflvI, hrjIq dODrIaf aqy kuJ hor snyhIaF ny imrqkf ƒ ÈrDFjlI arpn
kIqI. mYN sB df Dµnvfd kIqf. afqmf dI ÈFqI leI ardfs AupRµq Bog ipaf aqy
lµgr vrqfieaf igaf. Gr vfps afAuNidaF afpxI iekwlqf df iehsfs hoieaf aqy
ies nfl sbµDq socF df vI.
ieh iewk Biraf Brfieaf Gr hY. prkfÈ dy kImqI kwpVy hn, AusdIaF anykF inwjI
cIËF hn. aYyzf vwzf Gr hY. iesdf kI bxygf? ieh ietflIan ÌrnIcr, ieh jrmn
aqy hflYNz qoN ilaFdI krfkrI, ieh ieµzIaf qoN mµgfeIaF bYz ÈItF qy plwC
dIaf rËfeIaF. ieh qF sB Ausdy ÈOk sn. AusdI axhoNd ivc AUÈmf dI dyK Bfl.
iewk aihm iËwmyvfrI. ieh ajy bfrF sfl dI hY, Aumr dI awq nfËk avsQf hY.
anykF socF ny myry idmfÊ ƒ afpxI vlgx ivc lY ilaf.
hÌqf Br idny lokF dI afvfjfeI kfrn kuJ nf mflUm huµdf. pr ijAuN hI sOx leI
afpxy bYz rUm ivc jFdf, pRȵn duafly ho jFdy. ÌIAUnrl qIkr qF rotI vI
imwqr ipafiraF dy GroN afAuNdI rhI. nrµjx qy rxjIq vI AuQy rhy. pr AunHF
dy jfx qoN bfad iek iÉlf mihsUs hox lwgf. dÌqroN imlI CuwtI vI Éqm ho geI.
nvyN hflfq dy nvyN qkfËy nvyN mfrg qy clx dI mµg krn lwgy.
|