(ies kflm ivwc Auh jfxkfrI dyx dI
koisLsL kIqI jFdI hY, ijhVI muwK Dfrf dy mIzIey ivwc nhIN imldI jF hfsLIey
AuWpr Dwk idwqI jFdI hY. )
ies smyN smuwcI dunIaF afriQk mMdvfVy dI lpyt ivwc afeI hoeI hY. nqIjy
vwjoN dunIaF Br ivwc kRoVF lokF dIaF ijLMdgIaF duwBr ho rhIaF hn aqy BivwK
imwtI `c rul rhy hn. muwK Dfrf dy mIzIey ivwc bysLwk gfhy bgfhy PYktrIaF
bMd hox aqy vwK vwK dysLF ivwc byrujLgfrI dIaF drF vDx afid dIaF KbrF
afAuNdIaF rihMdIaF hn, pr ikAuNik ieh sfrIaF KbrF sfnUM CotIaF CotIaF
tukVIaF ivwc pRfpq huMdIaF hn, ies leI sfzy leI mOjUdf afriQk mMdvfVy kfrn
afm lokF AuWqy pY rhy asrF dI smuwcI smJ bxfAuxf musLikl hY. ies lyK ivwc
asIN ies mMdvfVy kfrn dunIaF Br ivwc afm lokF dIaF ijLMdgIaF AuWpr pY rhy
asrF nUUM irkfrz krn dI koisLsL krFgy qF ik asIN smJ skIey ik ies smyN
kRoVF lokF nUM iks qrHF dI siQqIaF ivwc dI gujLrnf pY irhf hY. ies dy nfl
hI asIN afm lokF vloN ies mMdvfVy ivruwD kIqI jf rhI jwdojihd bfry vI gwl
krFgy. ies lyK ivwc vrqI jfxkfrI ipCly iqMn-cfr mhIinaF dOrfn sMsfr pRYs
dy vwK vwK sRoqF ivwc CpIaF irportF afid ivwcoN leI geI hY.
byrujLgfrI:
ies mMdvfVy kfrn PYktrIaF, plFtF aqy kMm dIaF hor QFvF dy bMd hox kfrn
dunIaF Br ivwc kRoVF lokF nUM afpxIaF nOkrIaF qoN hwQ Doxy pY rhy hn. 28
meI 2009 nUM ieMtrnYsLnl lybr afrgynfeIjysLn vloN jfrI kIqI iek pRYs
rIlIjL ivwc aMdfjLf lfieaf igaf hY ik sMn 2009 ivwc dunIaF Br ivwc
byrujLgfrF dI igxqI 21 qoN 24 kRoV dy ivckfr ho jfvygI. ies rIlIjL anusfr
sMn 2007 (jdoN ieh afriQk sMkt sLurU hoieaf sI) qoN lY ky 2009 qwk dunIaF
Br ivwc byrujLgfr lokF dI igxqI ivwc 3 kRoV 90 lwK qoN lY ky 5 kRoV 90 lwK
dy ivckfr vfDf hox dI sMBfvnf hY.
5 jUn 2009 nUM amrIkf dy izpfrtmYNt afP lybr dy ibEro afP lybr stYitsks
vloN jfrI kIqI geI iek irport anusfr meI 2009 ivwc amrIkf ivwc byrujLgfrI
dI dr 9[4 PIsdI aqy byrujLgfrF dI igxqI 1 kRoV 45 lwK ho geI hY. dsMbr
2007 ivwc mMdvfVy dy sLurU hox qoN lY ky hux qwk amrIkf ivwc 70 lwK lokF
nUM afpxIaF nOkrIaF qoN hwQ Doxy pey hn. iek hor irport anusfr amrIkf dI
mOjUdf byrujLgfrI dI dr ipCly 26 sflF dIaF byrujLgfrI dIaF drF nfloN sB
qoN vwD hY. byrujLgfrI dI ieh dr aqy byrujLgfrF dI ieh igxqI srkfrI
aMkiVaF AuWqy afDfirq hY. kuJ lokF df kihxf hY ik ieh dr aqy igxqI
byrujLgfrI dI asl dr aqy igxqI nfloN ikqy Gwt hY. AuhnF anusfr amrIkf ivwc
ies smyN byrujLgfrI dI dr 15 PIsdI dy nyVy aqy byrujLgfrF dI igxqI 3 kRoV
dy lgBg hY. afriQk mfhrF aunsfr afAux vfly smyN ivwc amrIkf dy byrujLgfrF
dI igxqI ivwc hor vfDf hox dI sMBfvnf hY.
stYitstks knyzf vloN 5 jUn 2009 nUM jfrI kIqI pRYs rIlIjL anusfr knyzf
ivwc byrujLgfrI dI dr 8[4 PIsdI qwk phuMc geI hY. byrujLgfrI dI ieh dr
ipCly 11 sflF dOrfn byrujLgfrI dIaF drF nfloN sB qoN ijLafdf hY. akqUbr
2008 qoN lY ky hux qwk knyzf ivwc Puwl tfiem kMm krn vfly 4 lwK 6 hjLfr
lokF nUM afpxIaF nOkrIaF qoN hwQ Doxy pey hn.
bI bI sI inAUjL dy vYWbsfeIt AuWpr 2 jUn 2009 nUM CpI iek irport muqfbk
XUro jLOn dy 16 dysLF (ijhnF dysLF ivwc XUro krMsI vjoN vriqaf jFdf hY)
ivwc apRYl 2009 ivwc byrujLgfrI dI dr 9[2 PIsdI ho geI sI. ieh dr 1999 qoN
lY ky hux qwk sB qoN ijLafdf hY. smuwcI XUrpIn XUnIan ivwc apRYl 2009 ivwc
byrujLgfrI dI dr 8[6 PIsdI sI. ies irport muqfbk apRYl 2009 ivwc smuwcI
XUrpIn XUnIan ivwc 2 kRoV 8 lwK lok byrujLgfr sn. XUrp dy dysLF ivwcoN sB
qoN ijLafdf byrujLgfrI spyn ivwc sI, ijwQy apRYl 2009 ivwc 18[1 PIsdI lok
byrujLgfr sn. mfhrF anusfr sfl 2009 ivwc XUrpIn XUnIan ivwc byrujLgfrI dI
dr ivwc iksy iksm dI kmI hox dI sMBfvnf nhIN.
vwzI pwDr AuWqy PYl rhI ieh byrujLgfrI isrP pwCm dy ivksq dysLF qwk hI
sImq nhIN sgoN sMsfr afriQkqf ivwc mhwqvpUrn qfkqF vjoN AuBr rhy dysLF
(ijvyN cIn aqy Bfrq) ivwc vI vwzI igxqI lokF nUM byrujLgfrI df sfhmxf krnf
pY irhf hY. ipCly kuJ mhIinaF dOrfn CpIaF keI irportF ivwc byrujLgfrI nUM
cIn dI iek vwzI smwisaf dwisaf igaf hY. jnvrI 2009 ivwc CpI iek irport
anusfr ivsLv dy ivwqI sMkt kfrn cIn ivwc 6 lwK 70 hjLfr CotIaF vwzIaF
PYktrIaF bMd ho geIaF hn. nqIjy vjoN ipMzF qoN sLihrF ivwc kMm krn afey 2
kRoV dy lgBg lok byrujLgfr ho ky afpxy ipMzF nUM prq gey hn. ieh igxqI
ipMzF ivwcoN sLihrF nUM kMm krn afey lokF dI kuwl igxqI df 15[3 PIsdI bxdI
hY. ijhVy lok sLihrF ivwc rih gey hn, AuhnF nUM afpxI nOkrI rwKx leI
qnKfhF ivwc vwzIaF ktOqIaF df sfhmxf krnf pY irhf hY. cIn ivwc byrujLgfrI
nfl isrP ipMzF qoN sLihrF ivwc kMm krn afey lokF df hI vfh nhIN pY irhf
sgoN XUnIvirstIaF/kfljF ivwcoN pfs ho ky inkl rhy vwzI igxqI nOjvfnF nUM
vI ivsLvfs nhIN irhf ik AuhnF nUM nOkrI imlygI jF nhIN. cfeInIjL akYzmI
afP sosLl sfieMsjL dI iek pRkfsLnf anusfr ipCly sfl XUnIvirstIaF ivwcoN
pfs hoey 56 lwK ividafrQIaF ivwcoN 30 PIsdI (16[8 lwK) ividafrQIaF nUM
agsq 2008 qwk nOkrIaF nhIN imlIaF sn. ies qrHF dI hflq ivwc XUnIvirstIaF
ivwcoN pVHy ilKy keI ividafrQI GrF ivwc bwcy sMBflx vflIaF nYnIaF aqy
GrylU nOkrF dIaF nOkrIaF leI arjLIaF kr rhy hn.
ihMdusqfn ivwc byrujLgfrI dy sMbMD ivwc ies afriQk mMdvfVy dy kI asr hn?
afm pwDr AuWqy ieh pRBfv dyx dI koisLsL kIqI jf rhI hY ik ihMdusqfn ivwc
ies mMdvfVy df koeI bhuq vwzf asr nhIN pY irhf. pr aslIaq ies qoN Ault hY.
inrXfq nfl sMMbMDq snaqF - (ijvyN hIiraF aqy gihixaF dI snaq, kwpVf
AudXog, kfrpYWt dI snaq, afeI tI sYktr, aqy tUirjLm) - ivwc lwKF kfmy
byrujLgfr ho rhy hn. ies sMbMD ivwc kuJ AudfhrnF ies pRkfr hn.
gujrfq dy sLihr sUrq dI hIiraF dI snaq bfry CpIaF vwK vwK irportF anusfr
dunIaF dy kuwl hIiraF ivwcoN 80 PIsdI hIry sUrq ivwc pfilsL kIqy jFdy hn
aqy ies sLihr ivwc 7 lwK dy krIb lok hIiraF dI snaq ivwc kMm krdy sn. pr
afriQk mMdvfVy kfrn amrIkf aqy XUrp dy hor dysLF ivwc hIiraF dI mMg Gtx
kfrn 2008 dy aKIr ivwc sUrq dI hIiraF dI snaq ivwc kMm krn vfly iehnF
kfimaF ivwcoN 2 qoN 2[5 lwK (29 qoN 35 PIsdI) kfmy byrujLgfr ho gey hn.
ies byrujLgfrI kfrn pYdf hoeIaF siQqIaF df sfhmxf nf kr skx dy nqIjy vjoN
iehnF byrujLgfr kfimaF ivwcoN 41 kfimaF ny KudksLIaF kr leIaF hn.
XUnfieitz nysLnjL dy izvYlmYNt pRogrfm vloN 2008 dy aKIr ivwc CpI irport
‘globl PfeInYNisLal krfeIissL: ieMpYkt afn ieMizafjL pUar’ ivwc Cpy iek
lyK anusfr inrXfq leI kwpVf iqafr krn vflIaF PYktrIaF vloN iqafr kIqy jFdy
kwpiVaF dI mMg Gtx kfrn sMn 2008 dy ipCly 5-6 mhIinaF dOrfn bMglOr dy nyVy
dy ielfikaF ivwc kwpVHf PYktrIaF ivwc kMm krn vfly 7 lwK kfimaF nUM
afpxIaF nOkrIaF qoN hwQ Doxy pey sn. ies lyK ivwc aMdfjLf lfieaf igaf sI
ik mfrc 2009 qwk iehnF PYktrIaF ivwcoN 5 lwK lok hor byrujLgfr ho jfxgy.
ies hI lyK anusfr ihMdusqfn qoN 35 arb rupey dy hwQF nfl iqafr kIqy glIcy
vwK vwK dysLF nUM inrXfq kIqy jFdy hn aqy ies snaq ivwc 20 lwK dy lgBg
kfrIgr kMm krdy hn. lyK ivwc afl ieMizaf kfrpYWt mYnUPYkcrrjL aYsosIeysLn
dy hvfly nfl dwisaf igaf hY ik afriQk mMdvfVy kfrn 3 arb rupey dy afrzr
kYNisl kr idwqy gey hn. ijs dy nqIjy vjoN AuWqr pRdysL dy imrjLfpur ijLlHy
dy ielfky ivwc ies snaq ivwc kMm krdy hjLfrF hI kfrIgr ivhly ho gey hn.
XUnfeItz nysLnjL kfnPrMs afn tryz aYNz izvYlpmYNt vloN 13 jUn 2009 nUM
jfrI kIqI iek irport ivwc ihMdusqfn dy smuwcy inrXfqI Kyqr dy sMbMD ivwc
aMkVy idwqy gey hn. ies irport anusfr sMn 2008-09 ivwc smuwcy inrXfq dy
Kyqr ivwc 11[ 6 lwK lokF dIaF nOkrIaF KuwsIaF sn aqy sfl 2009-10 ivwc 13
lwK lokF dIaF nOkrIaF Kuwsx dI sMBfvnf hY.
snaq dy iehnF KyqrF qoN ielfvf ihMdusqfn dIaF ijhnF snaqF AuWpr ies
mMdvfVy df asr pY irhf hY Aus ivwc sLfml kuwJ snaqF hn: afeI tI sYktr,
rItyl sYktr, tUirjLm, grynfeIt aqy ston ieMzstrI afid. aKbfrF ivwc CpIaF
vwK vwK irportF anusfr afeI tI sYktr ivwc 50 -70 hjLfr dI igxqI ivwc
nOkrIaF Kqm hox df KdsLf hY. ieMjnIairMg kfljF ivwcoN iswiKaf pRfpq kr ky
inkl rhy ividafrQIaF leI nOkrIaF lwBx dy mOky Gwt rhy hn. XUnfeIitz
nysLnjL izvYlpmYNt pRogrfm vloN iqafr kIqI irport (ijs df ijLkr pihlF af
cuwkf hY) anusfr ihMdusqfn ivwc inklx vfly grynfeIt dI sB qoN vwzI mfrkIt
amrIkf hY. pr amrIkf dI kMnstrksLn ieMzstrI ivwc afey mMdvfVy kfrn
grynfeIt dI mMg bhuq Gwt geI hY. hOsUr, bMglOr aqy hYdrfvfd dy ielfikaF
ivwc grynfeIt iqafr krn vfly 300 XUint bMd hox iknfry hn. qfiml nfzU ivwc
pwQr putfeI vflIaF 165 QFvF ivwcoN 30 bMd ho geIaF hn. ies sB kuJ dy nqIjy
vjoN ies snaq ivwc kMm krdy lwKF lokF df rujLgfr dfa AuWqy lwgf hoieaf hY.
ies hI irport ivwc dwisaf igaf hY ik ivwqI sMkt kfrn ihMdusqfn ivwc GtI
GrylU mMg kfrn rItyl sYktr (pRcUn vsqF vycx vflf sYktr) dI ivkrI ivwc sMn
2008 ivwc 11 PIsdI dI kmI afeI hY aqy agly 12-18 mhIinaF dOrfn hor ivkrI
Gtx dy aMdfjLy hn. iek jfxI pCfxI suBIksLf rItyl cyn dy bMd hox aqy
irlfieMs irtyl storF vloN keI drjn storF nUM bMd kIqy jfx dIaF KbrF hn.
rItyl sYktr ivwc ies qrHF dI siQqI kfrn keI lokF dIaF nOkrIaF KuwsIaF hn
aqy ijhVy lok ies Kyqr ivwc ajy vI kMm kr rhy hn AuhnF dIaF qnKfhF ivwc
ktOqIaF ho rhIaF hn. Audfhrn leI guVgfAuN, bMglOr aqy hYdrfvfd dy ielfikaF
ivwc dukfnF ivwc shfiekF df kMm krn vfilaF, isikAurtI gfrzF, lozrF, pYkrF,
zrfeIvrF, hfAUskIipMg krmcfrIaF afid dIaF qnKfhF ivwc ktOqIaF df ruJfn
dyKx nMU iml irhf hY.
aPrIkf dy bhuq sfry dysLF ivwc vI lwKF lokF nUM nOkrIaF qoN jvfb iml rhy
hn. afriQk pwKoN aPrIkf dy sB qoN vwzy dysL sfAUQ aPrIkf ivwc ies afriQk
sMkt kfrn 2[5 lwK nOkrIaF dy Kqm hox dIaF KbrF hn. ies sMkt kfrn kobflt,
qFby vrgy Kixj pdfrQF dIaF kImqF izgx kfrn zYmokrYitk irpblk afP kFgo ivwc
nvMbr 2008 qwk Kixj pdfrQF nUM pRosYWs krn vflIaF 40 PrmF dy bMd hox kfrn
2 lwK kfmy byrujLgfr ho gey sn. dsMbr 2008 ivwc CpI iek irport ivwc KdsLf
jLfhr kIqf igaf sI ik Aus sfl dy aMq qwk ies sMkt kfrn byrujLgfr hox vfly
lokF dI igxqI 3 lwK qwk phuMc jfvygI. nvMbr 2008 aqy mfrc 2009 ivckfr
jFbIaF dIaF KfxF ivwc kMm krn vfly 10000 kfimaF dI CuwtI kr idwqI geI sI.
ies qrHF dIaF KbrF botsvfnf qoN vI af rhIaF hn. botsvfnf qoN inrXfq kIqIaF
jFdIaF kuwl vsqF df 70 PIsdI ihwsf AuWQoN inrXfq kIqy jfx vfly hIry hn. pr
sMsfr mMzI ivwc hIiraF dI mMg Gtx kfrn botsvfnf ivwc hIiraF dIaF KfxF bMd
ho rhIaF hn aqy nqIjy vjoN hjLfrF lok byrujLgfr ho rhy hn. nFbIaF ivwc vI
KfxF bMd ho rhIaF hn aqy lok byrjLgfr ho rhy hn.
sMsfr dy kuJ iek dysLF ivwco ley ieh aMkVy bhuq spsLtqf nfl dsdy hn ik
mOjUdf afriQk mMdvfVf dunIaF Br ivwc vwzI pwDr AuWqy byrujLgfrI PYlf irhf
hY. dwuKdfeI gwl ieh hY ik ies siQqI ivwc CyqI kIiqaF suDfr hox dI sMBfvnf
nhIN. XUnfieitz nysLnjL vloN “vrlz ieknfimk iscueysLn aYNz pRfspYkts 2009”
ivwc ipCly mMdvfiVaF nUM afDfr bxf ky ikhf igaf hY ik mMdvfiVaF bfad
rujLgfr sMbMDI siQqI nUM mMdvfVy qoN pihlF vflI siQqI ivwc afAux leI afm
qOr AuWqy 4-5 sfl lwg jFdy hn. ies leI ikhf jf skdf hY ik dunIaF Br dy
mjLdUrF nUM sLfied agly 5-6 sfl ies qrHF dI byrujLgfrI df sMqfp Bogxf pvy.
aMqrrfsLtrI pRvfs
awj dunIaF dy bhuq sfry ihwisaF qoN lok rujLgfr kmfAux leI dUsry dysLF
ivwc jFdy hn. pr mOjUdf afriQk mMdvfVy dI mfr hyT afey bhuqy dysL dUjy
dysLF ivwcoN afAux vfly mjLdUrF dI igxqI AuWqy keI qrHF dIaF bMdsLF lf rhy
hn. XUnfieitz nysLnjL dI jnyvf siQwq sMsQf ieMtrnYsLnl afrgynfeIjysLn Pfr
mfeIgrysLn (afeI E aYWm) vloN apRYl 2009 ivwc jfrI kIqI iek irport dwisaf
igaf hY ik mlysLIaf dI srkfr ny apRYl ivwc 55,000 bMglfdysLI kfimaF dy
vIjLy rwd kr idwqy hn. zubeI vloN hr rojL 1500 vIjLy rwd kIqy jfx dIaF
KbrF hn. brqfnIaf, astRylIaf, amrIkf, spyn afid dysLF ny vI bfhroN afAux
vfly mjLdUrF AuWqy keI qrHF dIaF pfbMdIaF lfeIaF hn.
ivdysLI mjLdUrF AuWqy lwg rhIaF pfbMdIaF kfrn bMglfdysL, iPlpIn, mOrOko
aqy sRI lMkf vrgy dysLF qoN bfhr jf ky rojLI kmfAuxf musLikl ho irhf hY.
nqIjy vwjoN iehnF dysLF dy bfhr kMm krdy mjLdUrF vloN afpxy dysLF nUM ByjI
jf rhI rkm ivwc kmI ho rhI hY ijs kfrn iehnF dysLF dI afriQkqf AuWpr vwzy
asr pY rhy hn. bI bI sI dy vYWbsfeIt AuWpr 10 apRYl 2009 ivwc CpI iek Kbr
anusfr 60 lwK qoN vwD bMglfdysLI bfhrly dysLF ivwc kMm krdy hn aqy ipCly
sfl AuhnF ny 9 arb zflr afpxy dysL nUM Byijaf sI. hux jdoN iehnF kfimaF
AuWpr bfhr jfx dIaF pfbMdIaF lwg rhIaF hn qF iehnF kfimaF dI kmfeI kfrn
bMglfdysL nUM imlx vflI ivdysLI krMsI dI kmI ho rhI hY ijs df bMglfdysL dI
afriQkqf ivwc iek vwzf ihwsf hY. vIjLy rwd hox kfrn bfhroN vfps prq rhy
bMglfdysLI mjLdUrF nUM ivakqIgq pwDr AuWpr vI keI musIbqF df sfhmxf krnf
pY irhf hY. iehnF ivwcoN bhuqy vwzIaF rkmF dy ky bfhr jfx leI vIjLy hfsl
krdy hn aqy jdoN AuhnF nUM vfps Byj idwqf jFdf hY qF Auh iek vwzy krjLy dy
boJ hyTF dwby jFdy hn ijs nUM cukfAux df AuhnF kol koeI rsqf nhIN huMdf.
afeI aYWm E dI irport ivwc inpfl dy sMbMD ivwc ikhf igaf hY ik ies afriQk
mMdvfVy kfrn bfhr jf ky kmfeI krn vfly inpflI lokF vloN inpfl nUM ByjI jfx
vflI rkm ivwc 30 PIsdI dI kmI hovygI. bfhroN afAux vflI kmfeI ivwc ies
qrHF dI ktOqI hox kfrn inpfl dy pyNzU ielfikaF ivwc rihMdy hjLfrF lokF dy
jIvn AuWqy gMBIr mfVy asr pYx dI sMBfvnf hY.
grIbI
XUnfeIitz nysLn vloN iqafr kIqI irport vrlz iekfnimk istUeysLn aYNNz
pRfspYkt 2009 ivwc aMdfjLf lfieaf igaf hY ik ies afrQik mMdvfVy kfrn
dunIaF Br ivwc 7[3 kRoV qoN lY ky 10[3 kRoV dy ivckfr lok grIbI dy Gyry
ivwc Dwky jfxgy. iehnF ivwcoN bhuqy lok (5[6 kRoV qoN lY ky 8[0 kRoV
ivckfr) pUrbI aqy dwKxI eysLIaf ivwcoN hoxgy ijhnF ivwcoN awDy ihMdusqfn
ivwc hoxgy. ies sMkt kfrn aPrIkf ivwc 1[2 kRoV qoN 1[6 kRoV ivckfr aqy
lfqInI amrIkf aqy kYrIbIan dy Kyqr ivwc 40 lwK dy krIb lok grIbI ivwc
rihxgy. ieh aMkVy dyx qoN bfad irport ivwc ikhf igaf hY ik ieh aMdfjLy Gtf
ky lgfey gey hn ikAuNik ies afriQk sMkt kfrn pYdf hox vflI grIbI dy hr
pihlU df ihsfb nhIN lfieaf igaf.
ishq
ies sMkt bfry CpIaF vwK vwK irportF ivwc dwisaf igaf hY ies sMkt kfrn
dunIaF dy lwKF lokF dI ishq AuWpr mfVy asr pYxgy. sB qoN pihlF qF ies sMkt
kfrn pYdf hox vflI byrujLgfrI aqy afmdn dy hor mOikaF ivwc afAux vflI kmI
kfrn lwKF lok dvf dfrU lYx aqy afpxf ielfj krvfAux dy smrwQ nhIN rihxgy.
irport ivwc ipCly smyN ivwc afey afriQk sMktF dy qjrby nUM afDfr bxf ky
ikhf igaf hY ik aijhy simaF ivwc vwzI igxqI ivwc lok afpxI ishq nUM
surwiKaq bxfeI rwKx leI kIqy jFdy KricaF ivwc ktOqIaF kr idMdy hn. ies dy
nfl hI ies sMkt kfrn bhuq sfry dysLF dIaF krMsIaF dI kImq izwg peygI ijs
dy nqIjy vjoN zfkrtI ielfj mihMgf ho jfvygf.
dUsry pfsy ies afriQk sMkt kfrn bhuq dysLF dIaF srkfrF aqy hor adfry afpxy
ishq bwjtF ivwc ktOqIaF krn leI mjbUr ho rhy hn aqy srkfr qoN lokF nUM
imlx vflIaF ishq syvfvF ivwc kmI af rhI hY. Audfhrn leI qnjLfnIaf dI srkfr
ny afpxy aYWc afeI vI/eyzjL dy bwjt ivwc 25 PIsdI ktOqI krn df aYlfn kIqf
hY. sfAUQ aPrIkf dI srkfr anusfr keI pRfeIvyt adfiraF (ijvyN mfeIinMg
kMpnIaF) vloN aYWc afeI vI dI rokQfm leI clfey jFdy afpxy pRogrfmF dy
bwjtF ivwc ktOqIaF krn dI sMBfvnf hY. ies qrHF iehnF dysLF ivwc hjLfrF
lokF dIaF ijLMdgIaF Kqry ivwc pY jfxgIaF.
ishq dy Kyqr ivwc pYdf ho rhIaF siQqIaF df bwicaF aqy aOrqF dI ishq AuWpr
hor BYVf asr pvygf. vrlz bYNk dy aMkiVaf anusfr dunIaF Br ivwc bwicaF dIaF
hox vflIaF mOqF ivwc ies sMkt kfrn 2 lwK qoN 4 lwK dy ivckfr df sflfnf
vfDf hovygf. ies dy nfl hI pUrI Kurfk nf imlx kfrn dunIaF ivwc kRoVF
bwicaF df shI idmfgI ivkfs nhIN ho skygf.
hor smwisafvF
ies afriQk sMkt kfrnf lokF dIaF ijLMdgIaF AuWpr pYx vfly hor asrF ivwc
sLfml hn: pRfiemrI ividaf pRfpqI ivwc kmI, bfl mjLdUrI ivwc vfDf aqy
byGrfpx. Audfhrx leI amrIkf dy 25 vwzy sLihrF dy myarF dI hoeI iek kfnPrMs
ivwc ieh gwl sfhmxy afeI hY ik AuhnF dy sLihrF ivwc 2007 dy mukfbly 2008
ivwc byGiraF dI igxqI ivwc 12 PIsdI df vfDf hoieaf hY. jUn dy sLurU ivwc
ieMtrnYsLnl lybr afrgynfeIjysLn vloN jfrI kIqI geI irport ivwc KdsLf jLfhr
kIqf igaf hY ik mOjUdf afriQk sMkt kfrn bfl mjLdUrF, Kfs krky mjLdUrI krn
vflIaF CotIaF bwcIaF, dI igxqI ivwc vfDf hovygf.
jwdojihd aqy aMiqkf:
Auprokq gwlbfq qoN sfP jLfhr hY ik mOjUdf afriQk sMkt dunIaF dy kroVF lokF
leI musIbqF df kfrn bixaf hoieaf hY. bysLwk ies sMkt nUM pYdf krn ivwc afm
lokF df koeI ksUr nhIN iPr vI AuhnF nUM ies sMkt kfrn pYdf hoeI
byrujLgfrI, BuwKmrI, grIbI, byGrypx afid smwisafvF df sfhmxf krnf pY irhf
hY. (ies sMkt dy asl kfrnF bfry jfxn leI qusIN vqn df ipClf aMk
http://www.watanpunjabi.ca/march2009/ qy dyK skdy ho.) ies sMkt nfl inptx leI srkfrF vloN puwty jf rhy bhuqy
kdmF ivwc bYNkF aqy ibjLins adfiraF dI mdd leI qF Xqn kIqy jf rhy hn pr
afm lokF dI rfhq leI koeI bhuq kuJ nhIN kIqf jf irhf hY. aijhf ies krky ho
irhf hY ikAuNik srkfrF ies sMkt nfl inptx leI pRogrfm AulIkx smyN afm lokF
aqy mjLdUrF dI koeI slfh nhIN lY rhIaF. ies dy Ault Auh vwzy vwzy bYNkrF
aqy srmfeydfrF dI slfh lY rhIaF hn. afm lokF nfl ies qoN vwzf mKOl kI ho
skdf hY ik ijhnF lokF ny ies sMkt nUM pYdf kIqf hY, AuhnF qoN hI ies sMkt
nUM hwl krn leI slfhF leIaF jf rhIaF hn aqy ijhVy lok ies sMkt qoN pIVq
hn, AuhnF nUM iek pfsy rwiKaf jf irhf hY. ies qoN vI agFh pIVq lokF nUM
ies sMkt leI kImq cukfAux leI ikhf jf irhf hY.
ies leI jLrUrI ho jFdf hY ik afm lok aqy mjLdUr ies sMkt dy asl kfrnF nUM
smJx aqy dunIaF Br ivwc AuhnF lokF aqy Aus afriQk pRbMD ivruwD jwdojihd
krn jo ies sMkt leI ijLMmyvfr hY. bhuq sfry lokF vloN ieh jwdojihd kIqI jf
rhI hY. ies sMbMD ivwc kuJ ku AudfhrnF ies pRkfr hn:
* 23 jUn nUM bulgfrIaf dy sLihr soPIaf ivKy 2-3 hjLfr lok pRDfn mMqrI dy
dPqr sfhmxy ros pRgt krn leI iekwqr hoey. AuhnF dy hwQF ivwc PVy bYnrF
AuWqy iliKaf hoieaf sI ik “asIN hux grIbI aqy jLlflq sihx nhIN krFgy.”
* 14 meI nUM PrFs dy vwK vwK sLihrF ivwc afriQk mMdvfVy nfl sMbMDq srkfr
dIaF pflsIaF ivruwD ros pRgt krn leI 10 lwK dy krIb (kuwJ aMdfijLaf muqfbk
30 lwK dy krIb) lok iekwqr hoey. mujLfhrfkfrI cMgIaF qnKfhF, nOkrIaF dI
surwiKaf aqy amIrF AuWqy ijLafdf tYks lfAux dI mMg kr rhy sn. AuhnF df
dfavf sI ik “ieh sMkt ilafAux ivwc mjLdUrF df ksUr nhIN” . lokF dI rfie
lYx leI kIqy polF anusfr ros mujLfhrf kr rhy iehnF lokF nUM PrFs dI kuwl
vsoN dy 75 PIsdI lokF dI ihmfieq pRfpq sI.
* 1 meI nUM mjLdUr idvs dy idhfVy AuWqy XUrp dy vwK vwK dysLF ivwc lwKF
lokF ny ies afriQk mMdvfVy dy ivroD ivwc mIitMgF, rYlIaF aqy mujLfhry
afXoijq kIqy. PrFs dI tryz XUnIan sI jI tI anusfr ies idn smuwcy PrFs ivwc
ros pRgt krn leI 283 smfgm hoey aqy ijhnF ivwc 12 lwK dy krIb lokF ny Bfg
ilaf. PrFs dIaF 2 vzIaF tryz XUnIanF - sI jI tI, sI aYWP zI tI - qoN ibnF
hor XUnIanF, KwbIaF pfrtIaF, arfjkqfvfdIaF, mnuwKI aiDkfr sMsQFvF ny iehnF
ros smfgmF df pRbMD kIqf. jrmnI ivwc briln ivKy 20,000 dy krIb lokF ny
ivwqI sMkt dy BYVy asrF ivruwD rwKI iek rYlI ivwc Bfg ilaf. ies qoN ibnF
grIs aqy qurkI ivwc vI lokF ny mOjUdf afriQk sMkt dy ivroD ivwc mujfhry
kIqy.
* sinwcrvfr 4 apRYl 2009 nUM lwKF lok ietlI dy sLihr rom ivKy afriQk
mMdvfVy dy ivroD ivwc iekwqr hoey. ies smyN ietlI sB dI qoN vwzI XUnIan ny
mMg kIqI ik ies afriQk mMdvfVy nfl inptx dy ZMg lwBx leI pRDfn mMqrI
mjLdUrF nfl gwlbfq kry.
* mfrc dy aKIrly hPqy XUrp dy keI sLihrF ivwc lokF ny hjLfrF dI igxqI ivwc
iekwqr ho ky ies afriQk mMdvfVy df ivroD kIqf. lMzn ivKy afXoijq “puwt
pIpljL Pst (lokF nUM pihl idAu)” nfmI mfrc ivwc 35000 lok sLfml hoey. ies
mfrc ivwc sLfml lokF dy hwQF ivwc cuwky keI bYnrF AuWqy iliKaf hoieaf sI:
“kYptiljLm iejLnt vrikMg - srmfeydfrI ivwc nuks hY” aqy “jObjL nft vfr -
jMg nhIN nOkrIaF”, “jsits Pfr dI vrlz pUar - dunIaF dy grIbF leI iensfP”.
briln ivwc 15000 lokF ny afriQk mMdvfVy ivruwD ros pRdrsLn kIqf. ies
pRdrsLn ivwc sLfml kuJ bYnrF AuWqy iliKaf hoieaf sI. “vueI voNt pya Pfr
XUar krfieisL - asIN quhfzy sMkt dI kImq nhIN cukfvFgy”. ies hI idn
PrYNkPrt ivKy ivwqI sMkt df ivroD krn leI 10000 aqy astrIaF dy sLihr
ivafnf ivwc 6500 lok sLfml hoey. ivafnf ivwc mujLfhrfkfrIaF vloN cuwky
bYnrF AuWqy iliKaf hoieaf sI: “kYptiljLm ikljL - srmfeydfrI Gfqk hY” aqy
“myk dI irc pya - amIrF qoN kImq lvo”. 19 mfrc nUM PrFs dy vwK vwK sLihrF
ivwc 1 lwK dy krIb lokF ny ies afriQk sMkt kfrn lokF AuWpr pY rhy asrF dy
ivroD ivwc pRdrsLn kIqy. pYirs ivwc hoey mujLfhiraF ivwc keI bYnrF AuWqy
iliKaf hoieaf sI, “vueI ivl nft pya Pfr idar krfieisws - AuhnF dy sMkt leI
asIN kImq nhIN qfrFgy”.
* 23 PrvrI 2009 afierlYNz dy sLihr zbiln ivKy 1 lwK 20 hjLfr dy krIb lokF
ny afriQk mMdvfVy nfl sMbMDq srkfr dIaF nIqIaF ivruwD ivKfvf kIqf. ieh ros
mujLfhrf afiersL kFgrs afP tryz XUnIan vloN afXoijq kIqf igaf sI.
* arjntInf ivwc sMkt kfrn bMd hox jf rhIaF 10 PYktrIaF AuWqy mjLdUrF ny
sMn 2008 dy aKIr AuWqy kbjLf kr ilaf sI aqy ieh kbjLf hux qwk jfrI hY.
ies qrHF dunIaF ivwc bhuq sfry lok ieh smJ rhy hn ik ieh sMkt afm lokF
vloN pYdf kIqf hoieaf nhIN aqy Auh ies sMkt leI kImq cukfAux leI iqafr
nhIN. Auh smJdy hn ik ieh smF ies sMkt kfrn afm lokF dy jIvn AuWpr pYNdy
mfVy asrF nUM AudfsIn bx ky sihx df smF nhIN sgoN ieh sMkt pYdf krn vfly
lokF aqy pRbMD ivruwD jwdojihd krn df smF hY. bysLwk iehnF ivwcoN sfry
nhIN pr kfPI igxqI lok ieh vI smJdy hn ik ies sMkt dI jVH srmfeydfrI hY
aqy Aus dy Kfqmy leI jwdojihd jLrUrI hY. afs hY ik afAux vfly smyN ivwc
ieh jwdojihd hor iqwKI aqy mjLbUq hovygI.
__________________________
jfxkfrI dy sRoq:
ies lyK ivwc vrqI jfxkfrI hyT ilKy sRoqF qoN leI geI hY:
13 lakh job losses likely in
export units: UNCTAD, The Hindu,
http://www.thehindu.com/2009/06/13/stories/2009061356551500.htm
A Matter of Magnitude: The Impact of the Economic Crisis on Women and
Children in South Asia, Unicef, 4 June 2009:
http://www.crin.org/docs/amatterofmagnitude.pdf , downloaded June 22,
2009.
Bangladesh migrant workers suffer by Mark Dummett, BBC News, 10 April
2009,
http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/2/hi/south_asia/7993337.stm
downloaded 10 June, 2009.
‘Blue-eyed bankers’ prompt G20 divide, The Observer, 29 March 2009:
http://www.guardian.co.uk/world/2009/mar/29/g20-summit-globalisation
China’s migrant workers hit by economic pinch as 20 million lose jobs, by
Jane Macartney, February 2, 2009:
http://www.china-labour.org.hk/en/node/100379 , downloaded June 2,
2009.
China’s unemployment swells as exports falter, by Keith Bradsher, New York
Times, 6 February, 2009:
http://www.nytimes.com/2009/02/06/business/worldbusiness/06iht-06yuan.19978912.html
downloaded June 17, 2009.
China warns of unemployment risk, Tim Bowler, BBC News, 27 February, 2009:
http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/2/hi/business/7915372.stm, downloaded
June 2, 2009.
Dublin hit by mass protest over economic crisis, by Honor Mahony, Feb. 23,
2009:
http://euobserver.com/9/27658 downloaded June 22, 2009.
Economists: rising unemployment becomes China's top challenge:
http://news.xinhuanet.com/english/2009-02/07/content_10778188.htm
Employment Situation: May 2009, United States Department of Labor, June 5,
2009:
http://www.bls.gov/news.release/pdf/empsit.pdf downloaded June
19, 09.
Financial crisis and global health, by Richard Newfarmer, 19 January 2009:
http://www.who.int/mediacentre/events/meetings/
financial_crisis_newfarmer_20090119/en/print.html downloaded May
12, 2009.
French unions claim 3m on street, BBC News, 19 March 2009,
http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7951949.stm
G-20 Meeting and Economic Crisis Spark Protests in Europe, by Ivailo
Anguelov, May 29, 2009:
http://www.theepochtimes.com/n2/content/ view/14470/ downloaded
June 20.
G20 demonstrators march in London, BBC, 28 March 2009,
http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/2/hi/uk_news/7968721.stm
downloaded May 5, 2009.
G20 protest: Thousands march for ‘jobs, justice and climate’, 28 March
2009, Guardian UK:
http://www.guardian.co.uk/world/2009/mar/28/
g20-protest-police-rainbow-alliance downloaded on June 15, 2009.
Global Financial Crisis Leads to HIV Budget Cuts, by Kristin Palitza, May
18:
http://ipsnews.net/africa/nota.asp?idnews=46882 downloaded June
19, 2009
Global Financial Crisis: Impact on India’s Poor: Some Initial
Prespectives, UNDP, April 2009:
http://data.undp.org.in/FinancialCrisis/ FinalWithLogo.pdf
downloaded June 24, 2009.
Global financial crisis wrecks India’s diamond industry, The Telegraph UK,
9 March 2009:
http://www.telegraph.co.uk/finance/financetopics / financialcrisis/
4781041/Global-financial-crisis-wrecks-Indias-diamond-industry.html
downloaded May 18, 2009.
Homeless struggle in Atlantic City, BBC News, 20 April, 2009:
http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/2/hi/business/8009024.stm
downloaded April 22, 2009.
Ilo says job losses are increasing due to economic crisis, 28 May 2009
http://www.ilocarib.org.tt/portal/index.php?
option=com_content&task=view&id=1272&Itemid=368
India’s Diamond market loses sparkle, BBC News, 22 April 2009:
http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/2/hi/south_asia/8008864.stm
downloaded May 12, 2009.
India’s IT students feel the heat, by Swaminathan Natarajan, BBC News, 27
April 2009:
http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/ -/2/hi/business/8010502.stm
Jobless rate climbs to 8.4 percent:
http://www.cbc.ca/money/story/
2009/06/05/jobs-unemployment-may-canada.html downloaded June 5,
2009
Labour-China: Mass unemployment Looms, by Antoaneta Bezlova
http://ipsnews.net/news.asp?idnews=45341, downloaded June 17,
2009
Massive job losses in Congo mines, BBC News, December 12, 2008 :
http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/2/hi/africa/7773304.stm, downloaded
May 15, 2009.
May Day protests intensify in Europe, May 2, 2009:
http://www.ft.com/cms/s/0/2f852eec-363d-11de-af40-00144feabdc0.html
downloaded June 24, 2009.
Migration: Financial Crisis Eroding Remittance Lifeline, by Thalif Deen,
April 17, 2009:
http://www.globalissues.org/news/2009/04/17/1246 downloaded June
19/2009.
Protests against economic crisis sweep France, May 15, 2009:
http://www.webinfrance.com/protests-against-economic
-crisis-sweep-france-333.html
Regentine Factory in the hands of the workers: Fasinpat a step closer to
permanent worker control, by Marie Trigona, May 27, 2009 :
http://upsidedownworld.org/main/content/view/1875/1/
South Africa’s Unemployment Rate Increases to 23.5 %, by Nasreen Seria and
Mike Cohen, 5 May, 2009:
http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=news archive&sid=aoB7RbcZCRfU
downloaded June 18, 2009.
South Africa’s Jobless Rate Probably Increased: Week Ahead, by Nasreen
Seria, March 2, 2009:
http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=a.oUKSZKtLK0
downloaded June 15, 2009.
Thousands in Italy march in protest over financial crisis, April 4, 2009:
http://www.dw-world.de/dw/article/0,,4152235,00.html
Thousands protest over economic crisis in Bulgaria, Reuters, June 17,
2009:
http://www.ekathimerini.com/4dcgi/ _w_articles_world_2_17/06/2009_108123
Unemployment Climbs to 9.4 Percent, Rate of Job Loss Continues to Slow
Moderately
by David Rosnick:
http://monthlyreview.org/mrzine/rosnick050609.html
Unemployment rate in Canada by Statistics Canada :
http://www.statcan.gc.ca/subjects-sujets/labour-travail/lfs-epa/lfs-epa-eng.pdf)
Unemployment Swells In China, April 16, 2009.
http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=103149269
downloaded June 19, 2009.
World Economic Situation and prospects 2009 Update as of mid-2009, United
Nations,
http://www.un.org/esa/policy/wess/ wesp2009files/wesp09update.pdf
downloaded on June 19.
Workers Rally to Protest Economic Crisis, by Matthew Saltmarsh in New York
Times, May 2, 2009:
http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?
res=9E03EFD7163AF931A35756C0A96F9C8B63 downloaded June 20. 2009. |